| 25603 |
baksel |
afwaag:
afwāx (K278p Lommel),
bak:
bak (K278p Lommel),
baksel:
baksǝl (K278p Lommel),
deeg:
dējǝx (K278p Lommel)
|
Hoeveelheid deeg die in één keer gebakken wordt. Het kan hier gaan om een grotere of kleinere hoeveelheid deeg. De hoeveelheid kan blijkens de opgaven een "moelde" (= baktrog), een pond (zie woordtype "pundel"), "voor één brood" zijn, of minder bepaald een "klomp", "kneedsel" enz. zijn. "malood" duidt op een hoeveelheid baksel, gemalen graan, dat in een bakzak naar de molen gaat. Ook Weyns (blz. 37) maakt melding van het gebruik van een bakzak. Op de vooravond van het bakken moest deze bakzak terug zijn van de molen: door het malen verkreeg het meel een zekere warmtegraad en moest afkoelen, voordat het in de baktrog ging. [L 32, 50; rnonogr.]
II-1
|
| 29808 |
baksteen |
baksteen:
baksteen (K278p Lommel),
brik:
brek (K278p Lommel),
brik (K278p Lommel),
klinker:
kleʔǝr (K278p Lommel),
rode steen:
rōjǝ stējǝn (K278p Lommel),
steen:
stēn (K278p Lommel)
|
Uit klei of leem gebakken steen die voor metselwerk, en in hardgebakken vorm, ook voor bestrating wordt gebruikt. Het woordtype rijnvorm (P 47) duidt een bepaald formaat (180x 85x50 mm) van steen aan dat als basis dient om het stukloon te berekenen (Schuddinck, pag. 164). De benaming klinker wordt volgens Coopman (pag. 34) gebruikt voor de beste soort baksteen. Over de waalsteen merkt hij op (pag. 87) dat deze aan de oevers van Waal, Boven-Rijn, Lek en Maas wordt gebakken. [Wi 10; S 37; L 32, 95; N 98, 160; N 30, 52a; monogr.]
II-8
|
| 25546 |
baktrog |
moel:
mul (K278p Lommel),
pétrin:
pǫtrē̜ (K278p Lommel),
trog:
trǫx (K278p Lommel)
|
De kuip waarin de eerste bewerking van het deeg plaatsvindt. "In zijn eenvoudigste gedaante is het een rechthoekige, langwerpige bak, de bodem smaller dan de bovenopening" (Weyns blz. 28). De baktrog is ofwel van eik ofwel van wit hout vervaardigd. Sommige troggen hebben onderaan een schuif om zuurdeeg en zeef in te leggen (Weyns blz. 29). Als hij klein is en goed hanteerbaar, wordt de trog niet noodzakelijk op een vaste voet gezet. Is hij heel groot dan kan hij op een paar lage houtblokken worden gelegd. Meestal is hij geplaatst tussen twee steunen in de vorm van een letter H, waarvan de naar buiten uitwijkende bovenste benen de bak omvatten (Weyns blz. 28). In dit lemma zijn ook benamingen die de boer voor zijn baktrog heeft, opgenomen: Zie afb. 17. [(N 29, 20a; N 29, 18a; N 18, add.; N 5A(I), add.; S 2; R 3, 50; L 1a-m; L 16, 8; L 19A, 21; L 48, 23; A 26, 10; Lu 4, 10; Lu 2, 23; monogr.; LB 2, 237)]
II-1
|
| 22827 |
bal |
bal:
bal (K278p Lommel, ...
K278p Lommel),
nen bal (K278p Lommel),
bol:
De jong (kinderen) waren aan het spelen met een bol.
boͅl (K278p Lommel)
|
Bal. [Willems (1885)] || Bol. || De welving van de voet achter de tenen. [N 60, 167a]
II-10, III-3-2
|
| 18468 |
bal [wld ii.10, p. 7] |
bal:
bal (K278p Lommel)
|
De welving van de voet achter de tenen (bal?) [N 60 (1973)]
III-1-3
|
| 20688 |
bal gehakt |
frikadel:
Syst. Grootaers
freʔədɛl (K278p Lommel)
|
Bal gehakt (frikkedel?) [N 16 (1962)]
III-2-3
|
| 21296 |
balans |
zwing:
zweŋ (K278p Lommel)
|
Dwarshout, dat met een haak aan een wagen vastgemaakt wordt en waar de strengen van de - meestal twee of drie - paarden aan bevestigd worden. Dit dwarshout is dubbel zo breed als het gewone zwenghout (zie dat lemma). Het wordt alleen gebruikt in de streken met de zwaardere en meer vruchtbare grond: Haspengouw en het Maasland. Uit de rest van Limburg waren er hier en daar ook opgaven, maar aangezien deze steeds identiek waren met die voor het gewone zwenghout, kan men aannemen dat het om vergissingen gaat. Dit dubbele zwenghout komt ook voor bij de ploeg en de eg (zie het lemma evenaar, tweespanszwenghout in wld I.2). [N 17, 69b; N G, 65b; JG 1b; JG 1d; JG 2c; L 34, 11; monogr.]
I-13
|
| 18605 |
balein |
balein:
blein (K278p Lommel),
bleͅin (K278p Lommel),
B.v. in mijn corset.
bleͅin (K278p Lommel)
|
balein || balein uit het korset [N 25 (1964)]
III-1-3
|
| 20695 |
balkenbrij |
beuling:
bøleŋ (K278p Lommel),
beuling
bøləŋ (K278p Lommel),
Syst. Grootaers
bøl(ə)k (K278p Lommel),
bøleŋ (K278p Lommel),
bloedpens:
de boeren maken het niet
blūtpeͅns (K278p Lommel)
|
balkenbrij [Goossens 1b (1960)], [Goossens 1c (1955b)] || Balkenbrij (bombaalie?) [N 16 (1962)]
III-2-3
|
| 19845 |
balkon |
balkon:
balkon (K278p Lommel)
|
balkon
III-2-1
|