| 32864 |
zwad, houw |
jaan:
jī.n (Q117a Waubach),
snit:
šnit (Q117a Waubach)
|
De hieronder opgenomen woorden zijn van toepassing op de hoeveelheid gras die de maaier met één slag van de zeis afmaait en die links van hem blijft liggen. Het Algemeen-Nederlandse woord zwad betekent zowel deze reep afgemaaid gras alsook de regel of rij gras die op het veld ontstaat als men een baan gemaaid heeft. Dit laatste begrip, de regel afgemaaid gras, komt in het volgende lemma ter sprake, onder de titel ''gezwad''. In sommige streken zijn de volksnamen voor beide onderscheiden begrippen aan elkaar gelijk. Deze gevallen zijn op kaart 9 aangegeven. Bij sommige woorden, zoals schaar, riem, zeissel, springt het betekeniselement "hoeveelheid, opbrengst" in het oog. Bij schob denkt men in de eerste plaats aan de graanoogst; daar betekent het doorgaans de hoeveelheid aren die men voor een halve schoof met één slag van de zicht of de zeis afmaait; hier is het waarschijnlijk overdrachtelijk gebruikt. Zie ook het lemma ''rij'', ''wiers''. Voor de volledigheid van dit kleine woordveld vergelijke men ook het lemma ''graanzwad'' in de aflevering over de Akkerbouw.' [N 14, 92; JG 1a; A 16, 1a; Lu 1, 16 add.]
I-3
|
| 32917 |
zwaden spreiden |
spreiden:
šprii̯ǝ (Q117a Waubach)
|
Het uiteengooien van de versgemaaide regels gras. Het voorwerp van de overgankelijke werkwoorden is steeds: gezwaden of gras. [N 14, 97a; JG 1a, 1b, 2c; monogr.]
I-3
|
| 20355 |
zwager |
zwager:
neen
schjwouger (Q117a Waubach)
|
zwager (schoonbroeder Bestaan er verschillende woorden voor den broeder van den man of de vrouw, en den man van de zuster? [DC 05 (1937)]
III-2-2
|
| 17557 |
zwak en mager persoon |
spriet:
ing sjpriet (Q117a Waubach)
|
zwak, tenger iemand [N 37 (1971)]
III-1-1
|
| 17972 |
zwak, ongezond |
zwak:
sjwaak (Q117a Waubach)
|
Zwak: niet sterk, met weinig weerstand (fijn, krank, week, zwak). [N 84 (1981)]
III-1-2
|
| 17745 |
zwak, slap |
slap:
sjlap (Q117a Waubach),
zwak:
sjwaak (Q117a Waubach)
|
zwak [DC 02 (1932)] || Zwak, slap: gering van lichaamsvermogen, niet sterk (zwak, min, slap). [N 84 (1981)]
III-1-1
|
| 24285 |
zwaluwstaart |
dobbelstaart:
(doebbel)sjtats (Q117a Waubach)
|
de staart van zwaluwachtige vogels [N 83 (1981)]
III-4-1
|
| 24592 |
zwanebloem |
koffiebloem:
Veldeke
kaffeblom (Q117a Waubach)
|
Zwanebloem (butomus umbellatus een 100 tot 150 cm hoge plant. De stengels zijn rond; de bladeren groeien rechtop, ze zijn lijnvormig en driekantig; de bloemen groeien in een scherm en zijn witachtig tot bruinroze van kleur, tevens donkerder geaderd. Blo [N 92 (1982)]
III-4-3
|
| 27339 |
zware hamer |
zware hamer:
šwoǝrǝ hamǝr (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale, Wilhelmina]),
šwōr hamǝr (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Eisden])
|
Voorhamer, grote moker. Het woordtype "mottek" (Q 121b, Q 202) is een verbastering van het Poolse mtottek. De term "meesterhouwer" (Q 21) was op de mijn Maurits een spottende benaming voor een zware hamer. [N 95, 739; monogr.]
II-5
|
| 18537 |
zwart pak |
zwarte jas:
sjwatte jas (Q117a Waubach)
|
pak, zwart ~, bestaande uit korte jas, vest en gestreepte broek [N 23 (1964)]
III-1-3
|