| 33762 |
benamingen van het paard naar de leeftijd |
(een) aftandige:
ǭftɛndegǝ (Q188p Kanne
[(ouder dan tien jaar)]
, ...
Q096c Neerharen),
(een) anderhalfjarige:
(een) anderhalfjarige (L300p Beesel, ...
Q103p Berg / Terblijt,
L289h Boshoven,
Q203p Gulpen,
L292p Heythuysen,
Q252p Moresnet,
Q197p Noorbeek),
(een) driejaarse:
drɛ̄jǭu̯ǝrsǝ (K353p Tessenderlo),
(een) driejarige:
(een) driejarige (L378q Berkelaar, ...
Q192p Margraten),
drijɛ̄regǝ (L416p Opglabbeek),
dręi̯jø̜̄rǝjǝ (Q252p Moresnet),
drīǝjorǝgǝ (L368p Neeroeteren),
drɛ̄i̯jǭrǝgǝ (K359p Koersel),
(een) eenjarige:
ęi̯njø̄regǝ (L300p Beesel),
ęi̯njø̜̄regǝ (L292p Heythuysen, ...
Q111p Klimmen,
L271p Venlo),
īnjø̜̄regǝ (L266p Sevenum),
(een) jarige:
(een) jarige (L192p Bergen, ...
Q112b Ubachsberg),
jø̄regǝ (Q103p Berg / Terblijt),
jø̜̄regǝ (Q038p Amstenrade, ...
Q203p Gulpen,
L298a Kesseleik,
L245p Meterik),
jø̜̄rǝjǝ (Q252p Moresnet),
jø̜regǝ (L163p Ottersum),
(een) tweejaarse:
twii̯ǝjǭu̯ǝrsǝ (K353p Tessenderlo),
twijuǫrsǝ (K361p Zolder),
twijǭrsǝ (K317p Leopoldsburg),
(een) tweejarige:
(een) tweejarige (Q103p Berg / Terblijt, ...
L378q Berkelaar,
Q192p Margraten,
Q197p Noorbeek),
twai̯jø̜̄rǝjǝ (Q252p Moresnet),
twijø̜̄regǝ (L424p Meeswijk),
twijø̜regǝ (Q094b Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler),
twijǭǝrǝgǝ (K359p Koersel),
twiǝjø̜̄regǝ (L271p Venlo),
twęi̯jiǝregǝ (Q083p Bilzen),
twījø̜̄regǝ (L266p Sevenum),
twījǭregǝ (L422p Lanklaar),
twījɛ̄rǝgǝ (L416p Opglabbeek),
twīǝjǭrǝgǝ (L368p Neeroeteren, ...
L312p Neerpelt),
(een) vierjarige:
vērjø̜̄rǝjǝ (Q252p Moresnet),
(een) voljarige:
vǫljø̄regǝ (Q099q Rothem
[(ouder dan zes jaar)]
),
aanspanner:
aanspanner (L192p Bergen, ...
L382p Montfort,
Q195p Sint Geertruid,
L268p Velden),
anspęndǝr (L210p Venray, ...
L215a Wellerlooi),
anspɛndǝr (L247p Broekhuizen, ...
L214p Wanssum),
aspē̜nǝr (Q251p Gemmenich),
ānspɛ̄nǝr (L416p Opglabbeek
[(achttien maanden)]
),
ānšpēndǝr (Q099q Rothem),
ānšpēnǝr (Q111p Klimmen),
ānšpęndǝr (Q192p Margraten, ...
Q196p Mheer),
ānšpɛndǝr (L322p Haelen
[(paard dat voor het eerst voor de kar komt)]
, ...
L329p Roermond
[(jong veulen dat aangespannen of beleerd wordt)]
,
Q099q Rothem
[(paard dat op anderhalfjarige leeftijd wordt aangespannen)]
,
Q197a Terlinden),
ānšpɛnǝr (Q193p Gronsveld, ...
L270p Tegelen),
āšpęndǝr (Q250p Hombourg, ...
Q111p Klimmen,
Q252p Moresnet,
Q248p Remersdaal,
Q200p s-Gravenvoeren,
Q247p Sint-Martens-Voeren,
Q247a Sint-Pieters-Voeren),
āšpęnǝr (Q117a Waubach),
ǭnspɛndǝr (Q188p Kanne),
ǭnspɛnǝr (Q109p Hulsberg, ...
Q178p Val-Meer),
achttienmaander:
achttienmaander (L378q Berkelaar, ...
L292p Heythuysen,
Q250p Hombourg),
axtinmandǝr (K353p Tessenderlo
[(veulen van anderhalf jaar)]
),
axtinmondǝr (L312p Neerpelt),
axtinmø̄ndǝr (Q039p Hoensbroek),
axtinmōndǝr (Q003p Genk),
axtinmǫi̯ndǝr (K318p Berverlo),
axtinmǫndǝr (L282p Achel, ...
L286p Hamont,
K278p Lommel),
axtiǝnmǫndǝr (P213p Niel-Bij-Sint-Truiden
[(het begint te werken)]
),
axtiǝnmǭntjǝr (L288p Nederweert),
axtiǝnmǭǝndǝr (P175p Gingelom),
axtīǝnmǭndǝr (L416p Opglabbeek),
axtīǝnmǭǝnjǝr (L422p Lanklaar),
āxteǝnmǭǝndǝr (K359p Koersel
[(achttien maanden oud)]
),
āxtinmāndǝr (Q002c Bokrijk),
āxtinmǫndǝr (K278p Lommel),
āxtēnmunǝr (Q072p Beverst),
āxtēnmu̯ǫnǝr (Q162p Tongeren
[(tijd van het inspannen)]
, ...
Q178p Val-Meer),
āxtęi̯nmundǝr (Q083p Bilzen),
āxtīnmø̜̄ndǝr (Q188p Kanne
[(tussen veulen en paard: anderhalf jaar)]
),
aftander:
ǭftɛ̄ntǝr (Q162p Tongeren),
aftandig:
aftandex (K353p Tessenderlo),
aftandig paard:
āftandex pē̜rt (L321p Neeritter
[(vanaf acht jaar)]
),
aftands:
aftands (L192p Bergen, ...
L025p Elst,
L332p Maasniel),
āftanjs (L331p Swalmen),
āftanjts (L322p Haelen, ...
L321p Neeritter),
āftans (L244c America, ...
L286p Hamont
[(tien jaar)]
,
Q111p Klimmen,
L288p Nederweert
[(acht à veertien jaar)]
,
L321p Neeritter
[(negen jaar en ouder)]
,
Q099q Rothem
[(ouder dan vijftien jaar)]
,
K036p Schoonrewoerd),
āftɛntš (Q113p Heerlen),
āftɛnš (Q020p Sittard),
āftɛŋs (L332p Maasniel),
ǭftans (Q193p Gronsveld, ...
Q095p Maastricht),
aftands paard:
āftans pē̜rt (L282p Achel, ...
L295p Baarlo,
L269p Blerick,
L210p Venray),
āftantjs pē̜rt (L300p Beesel, ...
L425p Grevenbicht / Papenhoven,
L292a Maxet),
āftɛnjs pē̜rt (Q014p Urmond),
āftɛnš pē̜rt (Q020p Sittard),
āftɛŋs pē̜rt (Q101p Valkenburg),
aftandse voes:
āftanse vus (Q097p Ulestraten),
dertigmaander:
datexmu̯ǫnǝr (Q162p Tongeren),
dęrtexmǭnjǝr (Q039p Hoensbroek),
dɛrtǝxmǫndǝr (K278p Lommel),
driejarig:
dręi̯jø̜̄rǝx (Q096d Smeermaas),
driejariger:
drājarǝgǝr (K357p Paal),
drieling:
dręi̯leŋ (Q096d Smeermaas
[(paard van drie jaar)]
),
eenjaars:
iǝjǭrs (K317p Leopoldsburg),
eenjarig veulen:
eenjarig veulen (Q021p Geleen),
enter:
ęntǝr (Q113p Heerlen, ...
L265p Meijel,
L321p Neeritter,
L329p Roermond,
Q099q Rothem,
L331p Swalmen,
L270p Tegelen,
L374p Thorn,
L271p Venlo),
graspaard:
graspē̜rt (L360p Bree, ...
L164p Gennep,
L364p Meeuwen,
L163p Ottersum),
graspęrt (L265p Meijel),
grāspē̜rt (Q020p Sittard, ...
L271p Venlo),
grǭspi̯āt (P176p Sint-Truiden),
grasveulen:
grasvø̄lǝ (L247p Broekhuizen, ...
L192a Siebengewald),
grāsvø̄lǝ (L244c America),
inspanner:
enspɛnǝr (Q162p Tongeren
[(veulen van achttien maanden)]
),
jaarling:
jorleŋ (L368p Neeroeteren),
jou̯ǝrleŋ (K314p Kwaadmechelen),
joǝrleŋ (P213p Niel-Bij-Sint-Truiden),
joǝrleŋk (P175p Gingelom),
juǝrleŋ (Q083p Bilzen),
juǫrleŋ (K361p Zolder),
jyrleŋ (P188p Hoepertingen),
jørleŋ (Q162p Tongeren),
jøǝrleŋ (Q071p Diepenbeek),
jø̄rleŋ (L328p Heel, ...
L292p Heythuysen),
jø̜̄rleŋ (L295p Baarlo, ...
L300p Beesel,
L317p Bocholt,
L247p Broekhuizen,
L325p Horn,
Q109p Hulsberg,
L424p Meeswijk,
L382p Montfort,
L288p Nederweert,
L374p Thorn,
L210p Venray,
L214p Wanssum,
Q094b Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler),
jø̜i̯rleŋ (P107a Rummen),
jø̜rleŋ (L317p Bocholt, ...
L330p Herten,
L332p Maasniel,
L321p Neeritter,
L318p Stramproy),
jērleŋ (Q072p Beverst, ...
Q086p Eigenbilzen,
Q003p Genk),
jōǝrleŋ (P044p Zelem),
jūrleŋ (P048p Halen, ...
P222p Opheers),
jǫu̯ǝrleŋ (K278p Lommel),
jǭrleŋ (L282p Achel, ...
K318p Berverlo,
L269p Blerick,
L286p Hamont,
Q002p Hasselt,
Q188p Kanne,
L422p Lanklaar,
K317p Leopoldsburg,
L372p Maaseik,
L294p Neer,
L416p Opglabbeek,
L270p Tegelen),
jǭrleŋk (Q094p Hees),
jǭu̯ǝrleŋ (K353p Tessenderlo),
jǭǝrleŋ (Q001p Zonhoven),
jarig:
jø̜rǝx (Q096d Smeermaas),
jarig veulen:
jø̜̄rex˱ vø̄lǝ (Q121c Bleijerheide, ...
Q197p Noorbeek),
jong paard:
jong paard (L192a Siebengewald, ...
L200p Sint-Oedenrode),
juŋk pē̜ǝt (K353p Tessenderlo
[(drie à zes jaar)]
),
jōŋk pē̜rt (L374p Thorn),
jōŋk pē̜ǝrt (Q193p Gronsveld),
maandeling:
mǭndǝleŋ (Q103p Berg / Terblijt),
machabeeër:
machabeeër (L192p Bergen
[(heel oud paard)]
),
oud:
ǭt (K353p Tessenderlo
[(vanaf vijftien jaar)]
),
paard:
pērt (Q102p Amby),
pēǝrt (Q195p Sint Geertruid
[(na drie jaar)]
),
pē̜rt (Q038p Amstenrade, ...
Q021p Geleen,
Q021p Geleen,
L164p Gennep,
L246p Horst,
L246p Horst,
L294p Neer),
pē̜ǝt (Q208p Vijlen, ...
Q208p Vijlen),
paardje:
pērtšǝ (Q095p Maastricht),
pinter:
pentǝr (Q094b Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler
[(nog geen twee jaar oud en niet geschikt om te ploegen)]
),
speenveulen:
špenvø̄lǝ (Q108p Wijnandsrade),
tetveulentje:
tɛt˲vȳǝ.lǝkǝ (L317p Bocholt),
tienmaander:
tinmundǝr (K361p Zolder),
tweejarig:
twijø̜rǝx (Q096d Smeermaas),
twjø̜̄rex (Q002p Hasselt),
twenter:
twęntǝr (Q083p Bilzen, ...
P175p Gingelom,
Q113p Heerlen,
L294p Neer,
L329p Roermond,
Q099q Rothem,
L331p Swalmen,
L270p Tegelen),
twintiger:
twēnʔejǝr (K314p Kwaadmechelen
[(paard van twintig jaar)]
),
twintigmaander:
twintǝxmu̯ǫnǝr (Q162p Tongeren),
twintǝxmǫndǝr (P213p Niel-Bij-Sint-Truiden),
van tand af:
van tā.nd˲ ā.f (P224p Boekhout),
van tā.nd˲ ǭf (Q159p Broekom),
veulen:
vȳǝlǝ (Q038p Amstenrade, ...
Q038p Amstenrade,
Q202p Eys,
Q193p Gronsveld,
Q193p Gronsveld,
Q193p Gronsveld,
Q111p Klimmen,
Q111p Klimmen,
Q111p Klimmen,
Q192p Margraten,
Q192p Margraten,
Q192p Margraten,
Q195p Sint Geertruid,
Q195p Sint Geertruid,
Q195p Sint Geertruid,
Q208p Vijlen,
Q208p Vijlen,
Q208p Vijlen,
Q112p Voerendaal),
vø̄lǝ (L191p Afferden, ...
Q102p Amby,
L295p Baarlo,
L204p Beek,
L300p Beesel,
L300p Beesel,
L297p Belfeld,
Q103p Berg / Terblijt,
L192p Bergen,
L192p Bergen,
Q121c Bleijerheide,
L269p Blerick,
L247p Broekhuizen,
L320a Ell,
Q021p Geleen,
Q021p Geleen,
L326p Grathem,
L330p Herten,
L292p Heythuysen,
L246p Horst,
L246p Horst,
L246p Horst,
L289a Hushoven,
L289a Hushoven,
L298p Kessel,
L434p Limbricht,
L377p Maasbracht,
Q095p Maastricht,
L217p Meerlo,
L246b Melderslo,
L245p Meterik,
L245p Meterik,
Q197p Noorbeek,
Q197p Noorbeek,
L288a Ospel,
Q099q Rothem,
L192a Siebengewald,
L192a Siebengewald,
L331p Swalmen,
L318b Tungelroy,
L268p Velden,
L271p Venlo,
L213p Well,
L215a Wellerlooi,
L215a Wellerlooi,
L215a Wellerlooi,
L354p Wijchmaal,
Q108p Wijnandsrade),
vø̄lǝn (Q015p Stein),
vø̄ǝlǝ (Q203p Gulpen),
vø̜̄lǝ (L378q Berkelaar, ...
L378q Berkelaar,
L328p Heel,
L328p Heel,
L292p Heythuysen,
L267p Maasbree,
Q204a Mechelen,
L294p Neer,
L290p Panningen,
L290p Panningen,
L381b Peij,
L266p Sevenum,
L374p Thorn),
vø̜lǝ (L164p Gennep, ...
Q222p Vaals),
veulentje:
vyǝlǝkǝ (L374p Thorn),
vø̄lǝkǝ (Q102p Amby, ...
L204p Beek,
Q095p Maastricht,
Q196p Mheer,
Q032p Schinnen,
K353p Tessenderlo),
vø̜lkǝ (L378q Berkelaar, ...
L290p Panningen),
vierentwintigmaander:
virǝntwentexmǫndǝr (L286p Hamont),
vierjariger:
vei̯ǝrjārǝgǝr (K357p Paal),
vīrjǭǝrǝgǝr (K359p Koersel),
voljarig:
vǫljø̜rex (L288p Nederweert
[(zes jaar)]
),
volzet:
vǫlzatǝ (K361p Zolder
[(ouder dan zes jaar)]
),
volzet paard:
vǫlzatǝ pi̯āt (P188p Hoepertingen
[(vijf jaar en ouder)]
),
weideveulen:
węi̯vø̄lǝ (L270p Tegelen),
zuikveulen:
zukvø̄ǝlǝ (Q203p Gulpen)
|
Namen voor het onderscheid naar de leeftijd zijn talrijk. Specifieke namen treffen wij vooral aan tijdens de ontwikkeling van jong veulen tot paard. Na één jaar is het een jaarling. Wordt het op anderhalve à tweejarige leeftijd voor het eerst met een merrie voor een voertuig gespannen, dan heet het aanspanner of achttienmaander. Zijn de veulens na circa twee jaar volwassen geworden, dan zijn het tweejarigen of twenters. Nadien worden nog weinig specifieke namen volgens de leeftijd gegeven, behalve als de paarden (te) oud geworden zijn: ouder paard (zes tot twaalf jaar), oud paard (dertien jaar en meer). De leeftijd van een paard kan worden vastgesteld aan de hand van het gebit. Als alle vaste snijtanden volledig doorgekomen zijn, heeft het een "volwassen gebit". Vanaf nu wordt de leeftijd bepaald op grond van de veranderingen die zich op het kauwvlak van de ondertanden voltrekken en van de hoek die de ondertanden met deze uit de bovenkaak vormen. Tot achtjarige leeftijd is de ouderdom nauwkeurig vast te stellen; daarna wordt het wat moeilijker en noemt men een paard aftands. [A 32, 11a, 11b, 11c, 11d, 11e en 11f; A 45, 28a; N 8, 5, 15, 20, 62f en 62g; monogr.]
I-9
|