| 21760 |
kar |
kar:
kar (Q102p Amby)
|
Algemene benaming voor een voertuig met twee wielen (in Haspengouw mogelijk ook drie wielen, maar die zijn zeldzaam) met een lamoen waarin een paard gespannen wordt. Meestal wordt het gebruikt om lasten van enige omvang te vervoeren. Vroeger had de kar over het algemeen houten wielen, maar in de jaren na de tweede wereldoorlog werden die geleidelijk aan vervangen door wielen met luchtbanden. [N 17, add; A 2, 55; Wi 14; Gi, 15; S 17; L 1a-m; L 27, 28; R 12, 23; RND, 74; JG 1b; N 17, 4; monogr.]
I-13
|
| 18944 |
karakter (aard) |
aard:
aard (Q102p Amby, ...
Q102p Amby,
Q102p Amby),
karakter:
karakter (Q102p Amby, ...
Q102p Amby),
krakter (Q102p Amby)
|
aard (karakter) [SGV (1914)], [ZND 01 (1922)] || de kenmerkelijke innerlijke, geestelijke eigenschappen waardoor de ene persoon zich van de andere onderscheidt [aard, karakter, tuk, inboezem] [N 85 (1981)] || karakter [SGV (1914)], [ZND 01 (1922)]
III-1-4
|
| 20653 |
karnemelk |
botermelk:
bōtǝrmęi̯lǝk (Q102p Amby),
bōtǝrmęlk (Q102p Amby)
|
De voeistof die van de room overblijft als de boter gemaakt is. Op de kaart is het woordtype botermelk niet opgenomen. [L 1u, 103; L 27, 30; JG 1a, 1b; R 3, 49 en 71; S 17; S 23 add.; A 7, 16; RND 100; Gwn 10, 3; Vld.; monogr.]
I-11
|
| 34249 |
karnen |
afdraaien:
āf˱drɛi̯ǝ (Q102p Amby),
boter draaien:
[boter] drɛi̯ǝ (Q102p Amby),
boter stoten:
[boter] stōtǝ (Q102p Amby),
[boter] štūtǝ (Q102p Amby),
doordraaien:
dōrdrɛi̯ǝ (Q102p Amby),
draaien:
drɛi̯ǝ (Q102p Amby),
stoten:
stūtǝ (Q102p Amby
[(in stenen pot)]
)
|
Het op en neer bewegen van de vetdeeltjes in de melk of room, zodat deze zich aan elkaar hechten en op die manier boter vormen. Boter maken. Zie voor de fonetische documentatie van (boter) en (botter) het lemma ''boter'' (12.14) in deze aflevering. [S 17; L 1a-m; L 1u, 114; L 6, 7; L 22, 8; L 27, 68; A 7, 23; A 28, 7; Ge 22, 8; Vld.; monogr.; add. uit N 12; A 16; S]
I-11
|
| 34254 |
karnmolen |
bottermolen:
[botter]mø̄lǝ (Q102p Amby)
|
De molen waarmee men karnt. De karnmolen staat rechtop en de verticale as draait met horizontale bewegingen. Een variant hierop is een liggende ton met een horizontale as met verticale ronddraaiende bewegingen. Zie voor de fonetische documentatie van (boter) en (botter) het lemma ''boter'' (12.14) in deze aflevering. [N 12, 53 en 55; L 1a-m; JG 1a, 1b, 1d; monogr.]
I-11
|
| 34252 |
karnschijf |
plank:
plāŋk (Q102p Amby)
|
Van gaatjes voorziene plank die aan de onderzijde van de karnstaf is bevestigd. [A 16, 8c; N 12, 52; N 12 add.]
I-11
|
| 34251 |
karnstaf |
botterstek:
[botter]štēk (Q102p Amby),
[botter]štęk (Q102p Amby),
botterstoter:
[botter]štutǝr (Q102p Amby),
stamper:
stāmpǝr (Q102p Amby),
stoter:
štutǝr (Q102p Amby),
štytǝr (Q102p Amby)
|
Boterstoter bestaande uit een stok met een aan de onderzijde bevestigde plank die van gaatjes is voorzien. Zie voor de fonetische documentatie van (boter) en (botter) het lemma ''boter'' (12.14) in deze aflevering. [A 7, 19, 20, 21 en 23; A 16, 8, 8a, 8b en 8c; L 22, 8; L 27, 67 en 68; JG 1a, 1b, 1c; Ge 22, 18, 19 en 20; monogr.; add. uit: N 5A (I]
I-11
|
| 34250 |
karnvat |
botterpot:
[botter]pǫt (Q102p Amby),
botterton:
[botter]tǫn (Q102p Amby),
bottervat:
[botter]vat (Q102p Amby),
[botter]vāt (Q102p Amby),
[botter]vōt (Q102p Amby)
|
Botervat waarbij de karnstaf (zie het lemma ''karnstaf'' (12.3) in deze aflevering) met de daaraan bevestigde schijf in een op- en neergaande beweging wordt gebracht. Dit vat, waarin de melk tot boter gekarnd wordt, kan van verschillende materialen gemaakt worden. Vaak was het van hout (kersenhout kērs in L 329) of steen en soms van metaal, bijvoorbeeld van een omgebouwde melkbus (melkbus męlǝkbøs in L 322a, melktuit męlǝktø̜i̯t in L 163, 164 en 165, tuit tø̜i̯t in L 373). Zie voor de fonetische documentatie van (boter) en (botter) het lemma ''boter'' (12.14) in deze aflevering.' [A 7, 19, 19a en 23; A 16, 8a; L 1a-m; L 22, 8 add.; L 27, 67 en 68; JG 1a, 1b, 1c, 2c; S 17; Ge 22, 11, 15 en 16; monogr.; add. uit N 5A (I]
I-11
|
| 24333 |
karper |
karp:
kerp (Q102p Amby),
ook in ZND 27, 070
kɛ̄rp (Q102p Amby),
karper:
kerper (Q102p Amby)
|
Hoe noemt u de karper: een zoetwatervis die voorkomt in stilstaande en traag stromende wateren. Hij heeft een lange rugvin, de buikvinnen staan ingeplant achter de borstvinnen, ongeveer gelijk met het begin en het einde van de rugvin. De bek heeft dikke e [N 83 (1981)] || karper [SGV (1914)], [ZND 01 (1922)]
III-4-2
|
| 33694 |
karrenspoor |
karrenspoor:
karǝšpōrǝ (Q102p Amby)
|
Een niet-verharde weg met geulen die zijn ontstaan door het uitschuren van karwielen. [A 21, 2a; A 21, 2b; N 18, 40; monogr.]
I-8
|