| 21301 |
boer |
boer:
būr (Q035p Brunssum),
dê boer (Q035p Brunssum),
middeln. oe
deze boer (Q035p Brunssum),
oe Middelned. noemen
boer (Q035p Brunssum)
|
boer [SGV (1914)] || deze [~ boer] [SGV (1914)] || die [~ boer] [SGV (1914)] || Waar de aangegeven meervoudsvorm afwijkt van de regelmatige -ǝ(n) achtervoeging, is dat hier opgenomen. Op kaart 5 zijn de verspreidingsgebieden van de Nederlandse afleidingen labeurder "boer" en labeuren "boeren" en "hard werken" van het Franse labeur aangegeven. [N 5A, 95b; A 3, 37; A 16, 22; A 20, 1b; L 1, a-m; L 4, 37; L 14, 6; S 4 en 6; Wi 15; monogr.]
I-6, III-3-1
|
| 22604 |
boer in het kaartspel |
boer:
klieə boer (Q035p Brunssum),
kruutsere boer (Q035p Brunssum)
|
klaveren boer [SGV (1914)]
III-3-2
|
| 33316 |
boerderij, algemeen |
boerderij:
burdǝrii̯ (Q035p Brunssum),
hof:
hǭf (Q035p Brunssum)
|
Het gehele complex, alle opstallen te samen genomen. De oorspronkelijke betekenis van hof is "binnenhof, omheinde ruimte"; hier is sprake van ellips uit hofstede, "hoeve". Onder bedrijf is de specifieke betekenis van "boerenbedrijf" te verstaan; het algemene gedoen heeft ook diezelfde specifieke betekenis. De betekenis van labeur en labeuring is hier het gehele complex van het boerenbedrijf, vaak met de bijbetekenis van "waar zwaar werk wordt gedaan"; vergelijk de lemma''s "boeren" (1.1.8) en "werken op de boerderij" (1.3.10). Vele benamingen die voor de boerderij in het algemeen zijn opgegeven, zoals winning en hof, komen ook terug onder de specifieke boerderijnamen, zoals "eigen hoeve" en "pachthoeve". De geografische uitgebreidheden van deze termen verschillen van begrip tot begrip. Zie de betrokken lemmata van deze paragraaf. Staai is oorspronkelijk de benaming van een bepaalde boerderij bij het veer in Wanssum; de benaming correspondeert aan stade, een afleiding van staan. Bij schans wordt aangetekend: "hoeve met water rondom"; bij kraam: $$speciale betekenis$$ "boerderij". Munkhof correspondeert met monnikhof, te verstaan als "abdijhoeve". Kaart 1 is een verzamelkaart; ook de samenstellingen met hof,geleg, plaats en winning van het lemma "grote boerderij" (1.1.2) zijn erin ondergebracht. [A 10, 2a; A 11, 4; L 1, a-m; L 12, 1; L 22, 1; L 38, 20 en 22; S 4; Wi 4; monogr.; add. uit N 5A, 95; L 37, 11a]
I-6
|
| 24731 |
boerenjasmijn |
jasmijn:
WLD
jasmijn (Q035p Brunssum)
|
Jasmijn, een heester met witte, welriekende bloemen (jasmijn, zezemien). [N 82 (1981)]
III-4-3
|
| 20681 |
boerenkool |
boerenkool:
bloomkool (Q035p Brunssum),
boere kool (Q035p Brunssum),
boerekool (Q035p Brunssum)
|
[N Q (1966)]boerenkool als gerecht [N Q (1966)]
I-7, III-2-3
|
| 24861 |
boerenwormkruid |
hemdknoopje:
WLD
heémknupkus (Q035p Brunssum)
|
Boerenwormkruid (tanacetum vulgare 50 tot 120 cm groot. De stengels groeien rechtop; de bladeren zijn geveerd met langwerpige, gezaagde slippen; de bloemen staan in knoopvormige hoofdjes, vele bijeen in een platte tros, straalbloemen ontbreken, geel gek [N 92 (1982)]
III-4-3
|
| 24123 |
boerenzwaluw, zwaluw |
boerenzwarbel:
boere-sjwarbəl (Q035p Brunssum),
zwarbel:
sjwarbel, sjwèrbelke (Q035p Brunssum),
šwarbel (Q035p Brunssum),
šwɛrbələ (Q035p Brunssum),
zwarbeltje:
sjwarbel, sjwèrbelke (Q035p Brunssum)
|
boerenzwaluw (19 roodachtig keeltje; zeer puntige vorkstaart; nest van klei en sprietjes binnenin een schuur [N 09 (1961)] || zwaluw [SGV (1914)] || zwaluw (mv.) [RND]
III-4-1
|
| 21309 |
boerin |
boerenvrouwmens:
burǝvrǫmǝš (Q035p Brunssum),
dat boerevromesj (Q035p Brunssum),
o open
dit boerevromesj (Q035p Brunssum),
boerin:
boerin (Q035p Brunssum),
halferse:
v. grooten boer
die hauvesje (Q035p Brunssum),
vrouw v. grooten boer
hauvesje (Q035p Brunssum)
|
[L 1, a-m; S 6; Wi 18; monogr.]de vrouw van een boer [meesterse, bazin(ne), vrouw, juffrouw, mevrouw] [N 87 (1981)] || deze [~ boerin] [SGV (1914)] || die [~ boerin] [SGV (1914)]
I-6, III-3-1
|
| 20302 |
boertje |
ripsen:
cf. RhWb (VII), kol. 628, s.v. "rupschen", afstossen nach dem Essen.
effe rupsche (Q035p Brunssum)
|
boertje doen; als een baby gedronken heeft moet het een boertje doen [DC 47 (1972)]
III-2-2
|
| 21605 |
boete |
boete:
boetn (Q035p Brunssum)
|
een geldstraf [boete, kore, amende] [N 90 (1982)]
III-3-1
|