| 22897 |
aswoensdag |
asdag:
mittwoch heisst sonst guu.sdech
eͅ.išdâ.ch (Q284p Eupen),
assergoensdag:
eischergoustig (Q284p Eupen)
|
Aswoensdag. [ZND 19A (1936)]
III-3-3
|
| 31935 |
avegaar |
borendrouw:
bōrǝdry (Q284p Eupen)
|
Grote handboor met schroef- of lepelvormig uitlopend boorijzer dat met een dwarsstang wordt rondgedraaid en dient om zeer diepe en/of wijde gaten te boren. Zie ook afb. 79 en 80. De avegaar wordt door verschillende houtbewerkers gebruikt. De wagenmaker boort er onder meer de naven van karwielen mee uit, terwijl de klompenmaker de avegaar gebruikt om er aan de binnenkant van klompen hout mee weg te halen. Dit lemma bevat alleen algemene benamingen voor de avegaar (onder A), de schroefavegaar (onder B) en de lepelavegaar (onder C). Specifieke uitvoeringen van de avegaar zoals die bijvoorbeeld door de kuiper, de klompenmaker en de wagenmaker worden gebruikt, worden behandeld in de paragrafen over de terminologie van deze beroepen. Vgl. voor het woordtype never, dat werd opgegeven door respondenten uit Swalmen, Geulle en Valkenburg (L 331, Q 18, Q 101) ook het Limburgs Idioticon, pag. 176, s.v. never, ø̄Kruisboor. Geh. Kempenlandø̄ en voor het woordtype borendrouw uit Eupen (Q 284) RhWb (I), kol. 1437, s.v. Drau, ø̄das Gestell am Handbohrer, das den eingesetzten Bohrer dreht, Bohrwinde Drehbügelø̄. Met de lepelavegaar werken werd in Hasselt (Q 2) uitbuikeren (ø̜̄ǝt˱bø̜̄.kǝrǝ) genoemd. [N G, 32a; N 53, 167a-c; L 32, 35; A 32, 8; monogr.]
II-12
|
| 20582 |
avondmaal |
avondeten:
bij eenvoudige mensen bestaan de hoofdmaaltijden uit één gerecht: s#p in tegenstelling tot soep een krachtig gerecht met vlees, groenten, aardappelen, in één pan gewkookt
avondeten (Q284p Eupen)
|
namen en uren van de dagelijkse maaltijden: 19 - 20 uur [ZND 18G (1935)]
III-2-3
|
| 20546 |
azijn |
essig:
etsek (Q284p Eupen),
verzamelfiche, ook mat. van ZND 1, a-m
etsək (Q284p Eupen)
|
azijn [ZND 01u (1924)]
III-2-3
|
| 20278 |
baby, zuigeling |
ditz (du.):
cf. Rheinischer Wörterbuch Erster Band p. 1376 s.v. "Ditz"= Wickelkind, Säugling
dits (Q284p Eupen)
|
baby
III-2-2
|
| 19723 |
badkuip |
bad:
bat (Q284p Eupen)
|
bad
III-2-1
|
| 20585 |
bakken |
bakken:
bakke (Q284p Eupen),
bakə (Q284p Eupen)
|
bakken [ZND 01 (1922)]
III-2-3
|
| 25512 |
bakkershout |
bord:
bø̄rt (Q284p Eupen),
fak:
fak (Q284p Eupen),
geslachterhout:
glā.tǝrhōwt (Q284p Eupen),
glātǝrhōt (Q284p Eupen),
schieters:
sxētǝr (Q284p Eupen)
|
Het hout waarmee de oven gestookt wordt. Op grond van de vraagstelling valt dit lemma uiteen in een aantal woordtypen dat "takkenbos" betekent en een aantal dat "hout", "delen van hout" of "een bepaalde houtsoort" aanduidt. Een paar woordtypen geven een bepaalde hoeveelheid van het hout of een maat ervan aan. Uit de toelichtingen van sommige informanten kan men opmaken dat palen, gelachterhout of maathout door de bakker werd gebruikt. Uiteraard stookte deze ook takkenbossen. De ene houtsoort was meer geschikt voor het branden dan de andere. Eikehout gaf meer hitte dan dennehout maar dit laatste brandde het gemakkelijkst en gaf volgens de één (L 371) smakelijker brood, terwijl de ander (L 315) beweert dat het sap van eikehout de beste reuk aan het brood gaf. In het algemeen werd alle hout gestookt. [N 29, 7; A 32, 20; OB 2, 9; L 22, 16a; L 22, 33e; monogr.; Gwn 9, 5; R 14, 23c; S 32 add.; L 20, 5; N 18, 28 add.]
II-1
|
| 25603 |
baksel |
knoedel desem:
knȳǝl dēsǝm (Q284p Eupen)
|
Hoeveelheid deeg die in één keer gebakken wordt. Het kan hier gaan om een grotere of kleinere hoeveelheid deeg. De hoeveelheid kan blijkens de opgaven een "moelde" (= baktrog), een pond (zie woordtype "pundel"), "voor één brood" zijn, of minder bepaald een "klomp", "kneedsel" enz. zijn. "malood" duidt op een hoeveelheid baksel, gemalen graan, dat in een bakzak naar de molen gaat. Ook Weyns (blz. 37) maakt melding van het gebruik van een bakzak. Op de vooravond van het bakken moest deze bakzak terug zijn van de molen: door het malen verkreeg het meel een zekere warmtegraad en moest afkoelen, voordat het in de baktrog ging. [L 32, 50; rnonogr.]
II-1
|
| 29808 |
baksteen |
brik:
brek (Q284p Eupen),
brik (Q284p Eupen)
|
Uit klei of leem gebakken steen die voor metselwerk, en in hardgebakken vorm, ook voor bestrating wordt gebruikt. Het woordtype rijnvorm (P 47) duidt een bepaald formaat (180x 85x50 mm) van steen aan dat als basis dient om het stukloon te berekenen (Schuddinck, pag. 164). De benaming klinker wordt volgens Coopman (pag. 34) gebruikt voor de beste soort baksteen. Over de waalsteen merkt hij op (pag. 87) dat deze aan de oevers van Waal, Boven-Rijn, Lek en Maas wordt gebakken. [Wi 10; S 37; L 32, 95; N 98, 160; N 30, 52a; monogr.]
II-8
|