| 32572 |
bemesten |
mesten:
mestǝ (Q203p Gulpen)
|
De in dit lemma opgenomen woorden betekenen "mest in het land doen, het land vruchtbaar maken met stalmest". Ze worden doorgaans gebruikt in combinatie met "akker", "(stuk) land" e.d., ook al is dit object - behoudens een enkele uitzondering - bij de onderstaande woordtypen er niet bij vermeld. Voor mesten in de zin van "mest naar het land brengen" en "mest over het land uitspreiden" zie men de lemmata mest uitrijden en mest verspreiden. [JG 1a + 1b; N 11, 14; N 11A, 1; L 1a -m; L 31, 18; S 23; mongr.]
I-1
|
| 33762 |
benamingen van het paard naar de leeftijd |
(een) anderhalfjarige:
(een) anderhalfjarige (Q203p Gulpen),
(een) jarige:
jø̜̄regǝ (Q203p Gulpen),
veulen:
vø̄ǝlǝ (Q203p Gulpen),
zuikveulen:
zukvø̄ǝlǝ (Q203p Gulpen)
|
Namen voor het onderscheid naar de leeftijd zijn talrijk. Specifieke namen treffen wij vooral aan tijdens de ontwikkeling van jong veulen tot paard. Na één jaar is het een jaarling. Wordt het op anderhalve à tweejarige leeftijd voor het eerst met een merrie voor een voertuig gespannen, dan heet het aanspanner of achttienmaander. Zijn de veulens na circa twee jaar volwassen geworden, dan zijn het tweejarigen of twenters. Nadien worden nog weinig specifieke namen volgens de leeftijd gegeven, behalve als de paarden (te) oud geworden zijn: ouder paard (zes tot twaalf jaar), oud paard (dertien jaar en meer). De leeftijd van een paard kan worden vastgesteld aan de hand van het gebit. Als alle vaste snijtanden volledig doorgekomen zijn, heeft het een "volwassen gebit". Vanaf nu wordt de leeftijd bepaald op grond van de veranderingen die zich op het kauwvlak van de ondertanden voltrekken en van de hoek die de ondertanden met deze uit de bovenkaak vormen. Tot achtjarige leeftijd is de ouderdom nauwkeurig vast te stellen; daarna wordt het wat moeilijker en noemt men een paard aftands. [A 32, 11a, 11b, 11c, 11d, 11e en 11f; A 45, 28a; N 8, 5, 15, 20, 62f en 62g; monogr.]
I-9
|
| 25103 |
benauwd en vochtig weer |
benauwd (weer):
benauwt (Q203p Gulpen),
broeiweer:
breuwaer (Q203p Gulpen),
drukkend (weer):
drukkend (Q203p Gulpen),
zwoel (weer):
enne sjweulen daag (Q203p Gulpen)
|
drukkend warm, gezegd van het weer [zwoel, mof, zoel, flauw, smoel] [N 81 (1980)] || loommakend, gezegd van het weer [lui] [N 81 (1980)] || zwoele [een ~ dag] [SGV (1914)]
III-4-4
|
| 17860 |
bengelen |
bommelen:
bemmele (Q203p Gulpen),
boemele (Q203p Gulpen)
|
Bengelen: heen en weer slingeren (bammelen, bommelen, bengelen). [N 84 (1981)]
III-1-2
|
| 19287 |
benieuwen |
benieuwen:
benuie (Q203p Gulpen),
benuë (Q203p Gulpen)
|
zijn nieuwsgierigheid wekken [wonderen, wonder doen, benieuwen] [N 85 (1981)]
III-1-4
|
| 25054 |
bepaalde hoeveelheid |
kwak:
kwak (Q203p Gulpen, ...
Q203p Gulpen),
troep:
troep (Q203p Gulpen)
|
een aantal bij elkaar staande voorwerpen [trobbel] [N 91 (1982)] || een onbepaalde hoeveelheid [kwakkel, kwak] [N 91 (1982)]
III-4-4
|
| 18932 |
beredderen |
beredderen:
bereddere (Q203p Gulpen),
regelen:
rèegele (Q203p Gulpen)
|
beredderen [SGV (1914)] || zaken in orde brengen, zorgen dat iets goed loopt [betimperen, betrekken, kwijten, beredderen] [N 85 (1981)]
III-1-4
|
| 24918 |
bergtop |
kop:
der kop (Q203p Gulpen),
kop (Q203p Gulpen)
|
top van een berg [spits, piek] [N 81 (1980)]
III-4-4
|
| 24916 |
bergx |
bergen (mv.):
bérrəgə (Q203p Gulpen)
|
berg (bergen) [RND]
III-4-4
|
| 21527 |
bericht |
bericht:
berich (Q203p Gulpen),
bericht (Q203p Gulpen)
|
een mondeling of schriftelijk overgebrachte mededeling, inlichting [tijding, ting, weet, bericht] [N 87 (1981)]
III-3-1
|