e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren... plaats=Hasselt

Overzicht

Gevonden: 5340

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
klei, leem leem: li.m (Hasselt), liǝm (Hasselt, ... ), līm (Hasselt) Algemene benaming voor de taaie, kneedbare grondsoort die verwerkt wordt in de steen- of pannenfabriek of in de pottenbakkerij. Termen die klei aanduiden die voor specifieke doeleinden wordt gebruikt, zijn opgenomen in de lemmata ɛpotaardeɛ, ɛsteenbakkerskleiɛ en ɛdakpannenkleiɛ. In Nederland komen verschillende kleisoorten voor. De oudste kleilagen uit het Tertiair (Oligoceen) zijn de mariene afzettingen uit de Achterhoek en Twente. Deze vette en kalkhoudende leem is grijsachtig tot (licht)groenachtig of bruinachtig van kleur en wordt ook Rupelse of Boomse klei genoemd. De jongere rivierkleiafzettingen uit het Tertiair (Plioceen) komen voor in Limburg in plaatsen als Reuver (L 299), Swalmen (L 331) en Brunssum (Q 35). De bij Brunssum gevonden klei, die geelbakkend is, wordt gebruikt voor vuurvast materiaal. De klei bij Tegelen (L 270) en Belfeld (L 297) heeft zich tijdens de overgang van het Tertiair naar het Kwartair gevormd en bevindt zich in lagen van anderhalf tot vier meter onder het zand. Deze vette klei is uitermate geschikt voor dakpannen en greswaren. De in het zuiden van Nederlands Limburg aangetroffen l√∂ss tenslotte bestaat uit fijn materiaal dat door de wind werd aangevoerd. Deze kleisoort is mager en wordt gebruikt voor het vervaardigen van metselstenen (Janssen, pag. 22/23).' [N 27, 48; L 1a-m; S 21; monogr.] || Grijs- tot geelachtige, sterk samenhangende, enigszins klevende, vruchtbare grondsoort, ontstaan door afzetting van verweringsprodukten door rivieren. Leem is ook een kleiachtige grondsoort echter met een zandgehalte groter dan 20%. Zie ook het lemma ɛklei, leemɛ in wld II, afl. 8 (pottenbakker e.a.), blz. 31.' [N 27, 41; N 27, 33; N 18, 2 add.; N 18, 5 add.; N 15, add.; R 3, 6; A 10, 4; Wi 52, 53; Vld.; monogr.] I-8, II-8
klein paard ardennais: ardǝnę (Hasselt), ardenner: ardɛnǝr (Hasselt), bidet: bi`di (Hasselt), poney: pǝnę (Hasselt) Bedoeld is een paard dat lichter is dan een gewoon boerenpaard en dat men in de koets kan spannen. Een pony is lichter dan een bidet, die op zijn beurt niet zo zwaar als een ardenner is (P 49). Een dubbele pony is zwaarder dan een (enkele) pony of bidet (L 424). Een bidet, iets groter dan een pony, dient veelal als loop- en koetspaard (P 192, Q 168, 242). Een hit - waarbij eveneens een onderscheid tussen enkele en dubbele hit wordt gemaakt - kan vergeleken worden met een pony of bidet. Een ardenner is kort, dik en gedrongen (P 46), groter dan een pony maar kleiner dan een gewoon paard. Uit de antwoorden blijkt een sterke wisseling van de accentuering in pony en bidet. Pony met initiaal accent is aan het Nederlands, met finaal acent aan het Franse poney ontleend. De beginaccentuering in bidet gaat op een autonome ontwikkeling in de dialecten terug. Buiten de genoemde termen komen er nog een vrij groot aantal andere voor. Zie afbeelding 1. [JG la, lb, lc, 2c; N 8, 62a, 62b, 62c en 62d; A 4, 3; L 20, 3] I-9
klein persoon cupido-tje: < Cupido. Voor kleine kindjes.  keͅipədøkə (Hasselt), dopje: ən depke (Hasselt), hij is maar klein  een depke (Hasselt), kleine, een -: nə klēnə (Hasselt), pagadder: Voor kleine kindjes.  pagadər (Hasselt), petieter: Voor kleine kindjes.  pətuətər (Hasselt), stammetje: Voor kleine kindjes.  stemkə (Hasselt), stomp: hij is maar klein  ne stoemp (Hasselt), stompje: hij is maar klein  een stimpke (Hasselt), tom pouce-tje: < Tom Ponce, een bekend circusacteur voor W.O. I.  toͅmpuskə (Hasselt), Fr. tompouce; niet algemeen.  tompoesjke (Hasselt), vernepen ding: vərnepe deŋk (Hasselt) gedrongen, een gedrongen postuur hebben [N 10 (1961)] || klein van gestalte [N 10 (1961)] || tompoes: iemand met een kleine gestalte III-1-1
klein stukje vlees of kaas fritsje: Syst. Frings  fretskə (Hasselt) Kent u meuzeltje = klein stukje vlees of kaas? [N 16 (1962)] III-2-3
klein voorploegwiel klein rad: klē rã.t (Hasselt) Het kleine, doorgaans linker voorploegwiel dat "op de voor" loopt. Termen als landrad, tǝndwiel, landsrullen, veldwiel, buitenste rad en voorste rad zijn ook toepasselijk op het op de voor lopende wiel van een karploeg met twee even grote wielen. [N 11, 31.II.b; N 11A, 97b] I-1
kleine hoeveelheid eten greumeltje: Syst. Frings  greməlkə (Hasselt), grēməlkə (Hasselt), greumeltje eten: Syst. Frings  grīməlkə ii̯ətə (Hasselt), klein portie-tje: Syst. Frings  klē po͂ͅrsəkə (Hasselt), kruimeltjes: Syst. Frings Woord van jongste generatie dialectsprekers (15-17 jaar).  kreͅi̯məlkəs (Hasselt) Welk woord kent u voor een zeer kleine hoeveelheid eten (een brusselke, een kriemelke?) [N 16 (1962)] III-2-3
kleine neus klein neusje: klee nieske (Hasselt), klee nieëske (Hasselt), klein snuitje: klee sneitje (Hasselt) een klein neusje [ZND 39 (1942)] III-1-1
kleingeld kleingeld: kleegeld (Hasselt, ... ), kleigeld (Hasselt), klēgeͅlt (Hasselt), ps. omgespeld volgens Frings.  klēgeͅlt (Hasselt, ... ), ət klēgeͅlt (Hasselt), nikkel: ps. omgespeld volgens Frings.  nikəl (Hasselt) Klein geld [pasgeld, snuistergeld?] [N 21 (1963)] || kleingeld [ZND 01 (1922)], [ZND 28 (1938)] III-3-1
kleinkinderen kleinkind: kleenkénd (Hasselt) kleinkind [ZND 11 (1925)] III-2-2
kleinzoon kleinzoon: klenzun (Hasselt) kleinzoon [ZND 11 (1925)] III-2-2