| 20121 |
spinnen |
spinnen:
speͅnə (Q002p Hasselt),
spęnǝ (Q002p Hasselt)
|
De handeling die met behulp van een spinnewiel werd verricht. Vooral voor vlas en hennep was het raadzaam de spinvingers nat te houden tijdens het spinnen. Hiervoor had men een klein potje met water aan rokken of wiel hangen (Weyns, pag. 844-845). Soms werden daartoe ook wel kleine, twee-orige kruikjes van ongeveer 7 cm hoog gebruikt, gebakken onder andere te Raeren. [N 34, C; RND 3; Wi 27; S 34; monogr.] || spinnen [Goossens 1b (1960)]
II-7, III-2-1
|
| 24381 |
spinnenweb |
spinnengeweef:
speͅnəgəwīəf (Q002p Hasselt),
spinnenweb:
spenəweͅb (Q002p Hasselt),
spenəwɛp (Q002p Hasselt),
web:
weͅp (Q002p Hasselt)
|
spinnenweb [RND], [ZND B2 (1940sq)], [ZND m] || spinneweb [spinnegeweef, -gewep, -kop] [N 26 (1964)]
III-4-2
|
| 29117 |
spinnewiel |
spinrad:
spęnrǫt (Q002p Hasselt)
|
Toestel om vlas, wol en soms ook andere vezelsoorten te spinnen. Men kent verschillende soorten spinnewielen. Er zijn er waarbij de spil met kam of vleugel boven het wiel is ingebouwd en waarbij de voet een schijfvormig, horizontaal blokje op vier (soms drie) pootjes is. Dit is het zogenaamde blokwiel of de blokspoel. Verder is er een model waarbij de spil naast het wiel is gebouwd. In het rechthoekige, schuingerichte blokje steken drie poten die zich lijken schrap te zetten. Vandaar ook wel benamingen als geit en germ. Een derde model met spil en vleugel naast het wiel en waarbij het dragende gedeelte een rechthoekig raam is, komt niet zoveel voor (Weyns, pag. 843). Dit is het zogenoemde raamwiel. Bij de blokspoel draait het grote wiel vlak voor de spinster of spinner. Het spinmechanisme staat midden boven het wiel ter hoogte van de borst van degene die spint. De blokspoel werd in de jaren 1940-1945 populair. Ze heeft maar de helft staanplaats nodig vergeleken met de ø̄lange spoelø̄ (informant van L 320a). Ze kon in kleine ruimtes zoals die op binnenschepen worden gebruikt (Weyns, pag. 843). Vandaar ook de benaming schippersspoel. Ook de benaming bok duidt op het model ø̄blokspoelø̄. De benamingen bok, geit en germ zijn vergelijkenderwijs ontstaan door de bepaalde vorm van het spinnewiel. Zie afb. 50. [N 34, A; N 5A (I]
II-7
|
| 24658 |
spint, zachte houtlaag onder de schors |
spint:
spe.nt (Q002p Hasselt)
|
spint [ZND m]
III-4-3
|
| 19451 |
spionnetje, kijkgaatje |
spion:
spejouë.n (Q002p Hasselt)
|
judas, kijkgaatje
III-2-1
|
| 18088 |
spit |
geschot:
(gescheu.et) (Q002p Hasselt),
gescheuët (Q002p Hasselt),
geschoot (Q002p Hasselt),
scheut:
(scheu.et) (Q002p Hasselt),
verschot:
`t verschot (Q002p Hasselt),
verscheu.et (Q002p Hasselt),
verscheut (Q002p Hasselt, ...
Q002p Hasselt)
|
Een plotseling optredende, lang aanhoudende spierkramp die bij een bepaalde beweging, meestal aan 1 zijde, in de lendenspieren optreed? (Nederlands: spit) [DC 60 (1985)] || een schietende pijn in de lenden (geschot ?) [ZND 35 (1941)] || verschot (spit)
III-1-2
|
| 33096 |
spits, kop van de mijt |
kap:
kap (Q002p Hasselt),
tip:
tøp (Q002p Hasselt)
|
Het bovenste stukje van het dak van de korenmijt. Zie de toelichting bij het lemma ''buitenstaande korenmijt'' (5.1.18). [JG 1a, 1b; monogr.]
I-4
|
| 22492 |
spitsroeden lopen |
door de roffel lopen:
durre roefel lóépe (Q002p Hasselt)
|
tussen twee rijen mensen lopen die een stok hebben en daarmee slaan [door de cordons lopen, door de kardouzen moeten, spitsroeden lopen, spitskar] [N 112 (2006)]
III-3-2
|
| 32749 |
spitten |
graven:
grãvǝ (Q002p Hasselt),
omdoen:
emduǝn (Q002p Hasselt),
omgraven:
em[graven] (Q002p Hasselt)
|
In de tuin, op een zeer klein perceel of een moeilijk te ploegen hoek van een akker de grond met een spade - al dan niet in voren - uitsteken en omkeren. De simplicia spaden, graven e.d. zijn bij absoluut gebruik van toepassing op het spitwerk als zodanig. Meestal kunnen ze ook transitief gebruikt worden met het te bewerken stuk grond (de tuin e.d.) als object. [N 11, 65a; N 11A, 146a + b + c; N 11A, 50b add; RND 4 + 7 + 8 + 10, zin 4; A 33, 6 + 7 + 16 add.; L 7, 25; S 34; Lu 1, 1c; monogr.; div.]
I-1
|
| 31856 |
spookschaaf |
engelsman:
ęŋǝlsman (Q002p Hasselt),
poetsmachine:
putsmǝšen (Q002p Hasselt),
poetsschaaf:
putssxāf (Q002p Hasselt),
stootschaaf:
stūǝtsxāf (Q002p Hasselt)
|
Klein, langwerpig schaafje, vroeger van hout, nu van ijzer, met twee handvatten en een schaafbeitel die door middel van twee schroeven in de gewenste stand wordt gebracht. De spookschaaf dient om hol- en bolvormige stukken glad te schaven. Zie ook afb. 49. De spookschaaf wordt door verschillende houtbewerkende beroepen gebruikt. De kuiper schaaft er bijvoorbeeld de buitenwand van vaten mee glad, terwijl de wagenmaker er wielspaken en andere gebogen oppervlakken mee bijwerkt. [N 53, 77; N E, 45a; N G, 38b; A 32, 3a-b; monogr.]
II-12
|