| 20307 |
zakgeld |
drinkgeld:
drénkchélt (Q002p Hasselt),
ps. omgespeld volgens Frings.
dreͅnkxeͅlt (Q002p Hasselt),
pree:
pree (Q002p Hasselt, ...
Q002p Hasselt,
Q002p Hasselt,
Q002p Hasselt),
pree (<fr.):
ps. omgespeld volgens Frings.
də prē (Q002p Hasselt),
prē (Q002p Hasselt, ...
Q002p Hasselt)
|
zakgeld || zakgeld (traktement, pree?) [N 21 (1963)] || zakgeld [traktement, pree?] [N 21 (1963)]
III-2-2, III-3-1
|
| 28839 |
zakkenvoering |
keper:
kēpǝr (Q002p Hasselt)
|
Voering van de zakken. In de regel een dicht geweven, soepele stof van katoen of een mengsel van katoen en synthetische garens. Ook gebruikt men katoenen voering in keperbinding. [N 59, 120; Gi 1.IV, 27]
II-7
|
| 23226 |
zalig |
gelukkig*:
gəleͅkech nø͂ͅjōͅr (Q002p Hasselt),
zalig:
zalech nø͂ͅjōͅr (Q002p Hasselt)
|
Zalig (of Gelukkig, enz.) Nieuwjaar! [ZND 05 (1924)]
III-3-3
|
| 33678 |
zand, zandgrond |
zand:
zant (Q002p Hasselt),
zā.nt (Q002p Hasselt)
|
Zand is steenstof, een geologische formatie die uit losse, fijne korrels kwarts en glimmer bestaat. Zandgrond is de grondsoort die uit zand bestaat, en is lichte, niet zoʔn vruchtbare grond. Zavel bestaat voornamelijk uit zand met wat lichte klei. [N 27, 40; Wi 52; S 45; L 7, 61a; L 8, 103; N 11, 2f add.; N 18, add.; A 10, 4; Vld.; monogr.]
I-8
|
| 32896 |
zandblok, klomp |
klonk:
klu.ŋk (Q002p Hasselt),
zandklonk:
zāntkluŋk (Q002p Hasselt)
|
Wanneer de maaier het natte zand of de leem die hij nodig had om de strekel "scherp" te maken, niet bij de hand had, bij voorbeeld in de vorm van molshopen of aan een slootkant, dan nam hij dat zelf mee in een hol voorwerp, en wel doorgaans in een (oude) klomp. In dit lemma komen de benamingen van dit voorwerp ter sprake. Het spreekt voor zich dat dit zandblok of deze klomp alleen daar voorkwamen waar men ook de strekel kende. Uit de verscheidenheid van de namen en uit de aantekeningen van de zegslieden is af te leiden dat vele soorten holle voorwerpen voor dit doel konden dienen; vandaar ook de vele dubbele opgaven die in dit lemma zijn verwerkt en de volgende aantekeningen: L 364: "in een emmer"; L 361: "ook wel in een zak gedaan"; Q 1: "het wetslijk werd op de grond gelegd". In L 359, 361, 362, 363, 365, 366, 416, Q 1, 2a, 71, 85 en 171 werd uitdrukkelijk opgegeven dat het slijpzand níét in een klomp werd meegenomen naar het veld. Opmerkenswaard zijn nog de aantekeningen van de zegslieden van P 178: "werd aan de snaad (de steel van de zeis) vastgemaakt" en van L 423: "de slijpbus is een houten pot voor het zavel". Hoewel in feite etymologisch identiek, zijn de vormen klomp en klonk hier en op de kaart uit elkaar gehouden. Zie verder ook voor de inhoud van het zandblok het lemma ''slijpzand, zavel''.' [N 18, 83; JG 1a, 1b]
I-3
|
| 24924 |
zandkorrel, korreltje zand |
korentje:
kee.reke (Q002p Hasselt)
|
korreltje
III-4-4
|
| 33143 |
zandzeef, onderste zeef in de wanmolen |
zandrooster:
zā.ntristǝr (Q002p Hasselt)
|
De tweede, fijne, zeef in de wanmolen die het zand scheidt van hetgeen door de bovenste zeef is gekomen, zodat dit graanafval (stukjes aar, onkruidzaad, kleine korrels, enz.) als veevoer gebruikt kan worden. Zie ook de toelichting bij de lemma''s ''zeef in de wanmolen'' (6.3.7) en ''graanafval'' (6.1.30). [N 14, 45a; JG 1b -gedeeltelijk-; monogr.]
I-4
|
| 22697 |
zang |
zang:
zank (Q002p Hasselt),
zà.ŋk (Q002p Hasselt),
De za.nk vo.nd_iech schoeën, ma den èlleger troek op nieks: De zang vond ik mooi, maar de orgelmuziek leek nergens naar.
za.nk (Q002p Hasselt)
|
Zang. [Willems (1885)], [ZND m] || Zang1.
III-3-2
|
| 33101 |
zang, bussel gelezen aren |
dikke bussel:
di.kǝ bęsǝl (Q002p Hasselt),
zang:
zaŋ (Q002p Hasselt)
|
De bussel die de arenlezers bijeenbrengen. Vergelijk het lemma ''bussel geharkte aren'' (5.2.3). In het westen van de Kempen wordt opgemerkt dat dergelijke zangen vooral bij het lezen van hennep worden gemaakt. In het Noord-Truierlands worden de zangen niet gebonden, maar los verzameld. Godsschel, naar Jongeneel 1884, is een metafoor naar de vorm van de altaarbel. [N 15, 36; JG 1a, 1b, 1c, 2c; monogr.]
I-4
|
| 24283 |
zanglijster, lijster |
kleine lijster:
kleen lèster (Q002p Hasselt),
klēn lɛ̄stər (Q002p Hasselt),
lijster:
lēͅ.stər (Q002p Hasselt),
lijster (Q002p Hasselt),
zanglijster:
zanglèster (Q002p Hasselt)
|
lijster [ZND 01 (1922)] || zanglijster || zanglijster (22,5 bekend; gelige, gestippelde borst en buik; broedt in grote parken en bossen; ook trekvogel; nest is van binnen glad en bruin; roep [tsp]; luide roepende zang [N 09 (1961)]
III-4-1
|