| 25403 |
metalen broeibak |
broeiketel:
brø̄jkēǝtǝl (Q113p Heerlen)
|
De metalen bak waarin heet water wordt gegoten. In dit water wordt het varken geheel ondergedompeld om de haren los te weken. [N 28, 21; Veldeke 37, 36]
II-1
|
| 28067 |
meterstok |
vaarstek:
vārštɛk (Q113p Heerlen
[(Emma / Oranje-Nassau I-IV)]
[Laura, Julia])
|
Gereedschap van de opzichter. Soort stok van 1 m lengte met als handgreep een klein houweeltje waarvan de ene kant scherp was en waarvan de andere kant een hamertje vormde. In lage pijlers hadden meester-opzichters soms een stokje van 0.5 meter. Met de meterstok kon men in steenwerk vooral direct de afstand tussen de ondersteuningen nameten, bouten aanslaan of vastzetten en losse stenen aankloppen of wegtrekken, aldus de informant van Q 15. [N 95, 129; monogr.]
II-5
|
| 29920 |
metselaar |
metselaar:
mętsǝlēǝr (Q113p Heerlen),
mɛtsǝlēǝr (Q113p Heerlen),
mɛtsǝlē̜r (Q113p Heerlen),
muurder:
mȳrdǝr (Q113p Heerlen)
|
Ambachtsman die metselwerk verricht. Zie ook de toelichting bij de lemmata 'metselen' en 'handlanger'. [Wi 2; S 23; L 1a-m; L 17, 30; L B1, 103; RND 46; N 30, 1a; N 95, 159; monogr.; Vld]
II-9
|
| 29921 |
metselen |
metselen:
mętsǝlǝ (Q113p Heerlen),
muren:
mūrǝ (Q113p Heerlen)
|
Bij de bouw van stenen huizen met behulp van mortel de afzonderlijke stenen tot een samenhangend, vast geheel verbinden. [Wi 57; S 23; L 1a-m; L 31, 21; N 30, 1b; monogr.]
II-9
|
| 29942 |
metselkoord |
muurkoord:
mūrkǫat (Q113p Heerlen)
|
Het koord dat men spant om daarlangs te metselen. Aan beide uiteinden kunnen twee priemen bevestigd zijn waarmee het koord in de voegen van het metselwerk wordt vastgezet. Zie ook het lemma 'priemen'. Het woordtype snoergerust (Q 121) was een benaming voor het metselkoord met toebehoren. Zie ook afb. 4. [N 30, 14a; monogr.]
II-9
|
| 30089 |
metselstenen bevochtigen |
nat maken:
nāt mākǝ (Q113p Heerlen)
|
Metselstenen nat spuiten. Om een goede aanhechting tussen mortel en steen te verkrijgen, worden metselstenen doorgaans een avond vóór het verwerken bevochtigd. Dit voorkomt dat de droge steen tijdens het metselen te veel water uit de mortel opneemt. [N 31, 13a]
II-9
|
| 30154 |
metselwerk in natuursteen |
hardsteenmetselwerk:
hartštēmɛtsǝlwęrǝk (Q113p Heerlen)
|
Metselwerk waarbij natuursteen wordt gebruikt. Daarbij onderscheidt men muren vervaardigd van natuurlijke, onbehakte stenen, muren van onregelmatige breuksteen en muren van regelmatige breuksteen. In Q 121 werden natuurstenen, vrij recht behakt, ongeveer in halfsteensverband gemetseld. Men noemde dit: 'in lagen gewerkt' ('en lǫagǝ jǝwerǝkt'). Wanneer men in dit verband af en toe een steen rechtop verwerkte, sprak men van een 'oud-duits verband' ('alt˱dǫjtš ˲vǝrbaŋk'). Veelhoekige stenen van allerlei vorm werden gemetseld in 'cyclopenverband' ('tsiklōpǝnvǝrbaŋk'). [N 31, 31a; monogr.]
II-9
|
| 29996 |
metselzand |
fommelzand:
fumǝlzaŋk (Q113p Heerlen
[(zwaar zand)]
),
metselzand:
mętsǝlzaŋk (Q113p Heerlen),
rivierzand:
rǝvērzaŋk (Q113p Heerlen),
scherpe metselzand:
šęrǝpǝ mętsǝlzaŋk (Q113p Heerlen),
scherpe zand:
šɛrǝpǝ zaŋk (Q113p Heerlen)
|
Het zand dat bij de bereiding van mortel aan het bindmiddel, bijvoorbeeld kalk of cement, wordt toegevoegd. Doorgaans wordt gebruik gemaakt van rivierzand omdat dit scherp, schoon en ongelijk van korrelgrootte is. In Q 4 werd het zand doorgaans genoemd naar de plaats van herkomst. Ook de woordtypen 'brunssummmer zand' (Q 203), 'helchterse zand' (P 51), 'helchterse' (K 359) en 'lommelzand' (K 353, K 359, P 56) verwijzen naar plaatsen waar zand wordt of werd afgegraven. Zie voor het woordtype 'chape-zand' (L 364) het lemma 'Vloermortel'. [N 30, 36a; N 30, 36b; N 27, 47; L 42, 57; monogr.]
II-9
|
| 20513 |
metworst |
braadworst:
bróódwoesch (Q113p Heerlen),
metworst:
metwoeësj (Q113p Heerlen),
mètwôêsj (Q113p Heerlen),
plokworst:
blokwoeësj (Q113p Heerlen),
blókwôêsj (Q113p Heerlen),
snijworst:
sjnīējwôêsj (Q113p Heerlen)
|
metworst || metworst; Hoe noemt U: Worst met gehakt (varkens)vlees (metworst, snijworst, saucisse) [N 80 (1980)]
III-2-3
|
| 19757 |
meubelstuk, meubel |
meubelstuk:
Verklw. meubelsjtuksjke
meubelsjtuk (Q113p Heerlen)
|
meubelstuk
III-2-1
|