e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Heerlen

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
haar haar: haor (Heerlen), hoar (Heerlen, ... ), haren (mv.): ho.ərə (Heerlen) haar [DC 01 (1931)] || haar (op het hoofd) [RND] III-1-1
haarborstel haarborstel: hoarbusjtel (Heerlen) haarborstel III-1-3
haarcrème haarvet: hoarvet (Heerlen), hòərvèt (Heerlen), pommade (fr.): pómmààt (Heerlen), touche (fr.): tŏĕsj (Heerlen) crème die bij de verzorging van het haar gebruikt wordt [pommade] [N 86 (1981)] || pommade III-1-3
haarenkelen (zich) stoten: štutǝ (Heerlen), de enkels tegeneen slaan: (soms ook wel met gebruik als werkwoord: "inkele"(bv. héë inkelt).  de inkele tègen ee schloa (Heerlen), etteren: eetere (Heerlen), haarenkelen: hààrinkələ (Heerlen), hāreŋkǝlǝ (Heerlen), schenkelen: schinkele (Heerlen), sxeŋkǝlǝ (Heerlen), zijn enkel kapot stoten: den inkel kapot schtoete (Heerlen) De enkels bij het stappen tegen elkaar strijken of slaan, zodat ze verwond geraken. [L 1, a-m; N 8, 71, 72, 78a, 79 en 84d; S 8] || etteren [SGV (1914)] || haarenkelen: Zijn enkel stuk stoten bij het lopen (haarenkelen). [N 84 (1981)] || stoten: pijnlijk tegen elkaar stoten van de enkels [N 37 (1971)] || zijn enkel stuk stoten bij het lopen [SGV (1914)] I-9, III-1-2
haarhamer haarhamel: hārhāmǝl (Heerlen), haarhamer: hārhāmǝr (Heerlen) De haarhamer is een vrij zware (ongeveer anderhalve kilo) ijzeren hamer met een korte houten steel, die speciaal wordt gebruikt om te haren. Het ijzeren deel loopt doorgaans aan beide kanten (soms aan één kant) uit in een scherpe bek van 3 à 4 mm. breed, die wel de baan wordt genoemd. De zuiverheid van deze baan is van belang om goed te kunnen haren. Van tijd tot tijd wordt de baan van de bek door de smid weer bijgesteld. Zie afbeelding 7b, nummer 1. [N 18, 86; JG 1a, 1b, 2c; L 1 a-m; L 26, 4; S 12; add. uit N 11, N 14, 131; N 15; N 27; A 4, 28; A 23, 16; L 20, 28; Lu 1, 16; mongr.] I-3
haarkrans kroon: krūǝn (Heerlen) Deel van de paardevoet waar de hoef aan het vlees vastzit. Elke hoef heeft een haarkrans of kroonrand tussen de hoef en de koot. Deze haarkrans mag niet geschoren worden, omdat de daar aanwezige haren tot bescherming van de uiterst gevoelige kroonrand dienen. [JG 1a, 1b; N 8, 32.7, 32.8, 32.15 en 32.16] I-9
haarlok lok: lòk (Heerlen), streep: sjtrīēp (Heerlen), streng: sjtránk (Heerlen) een bosje haar van min of meer slingerende gedaante [lok, streng, tres, toer] [N 86 (1981)] III-1-1
haarscheiding schei: de scheij (Heerlen), de schèèj (Heerlen), schéej (Heerlen) scheiding in het haar [scheej, streep] [N 10 (1961)] III-1-1
haarspit haarbol: hārbǫl (Heerlen) Het haarspit is het draagbare aambeeldje waarop de zeis wordt gehaard. Het bestaat uit een ijzeren pin met een verstaalde enigszins bolle kop, die doorgaans vierkant van omtrek is en tot buiten de pin uitsteekt. Het haarspit kan in de grond worden gestoken (in het veld), of in een haarblok (op de boerderij). Om te verhinderen dat het haarblok te ver in de grond of het haarblok wordt gedreven, heeft men aan het haarspit, enkele centimeters onder de kop, een extra onderdeel vastgemaakt; dit kan bestaan uit enkele ringetjes, meestal twee of vier, een rond of vierkant plaatje, of uit twee dwarspinnetjes (spieën, die doorgaans van hout zijn). Als men het haarspit in de grond steekt, legt men vaak twee blokjes, plankjes of stenen onder de ringetjes of de spieën. De door de informanten opgegeven benamingen voor dit onderdeel van het haarspit staan achteraan in dit lemma. Zie afbeelding 7b, nummer 2. [N 18, 87, JG 1a, 1b, 1d, 2a, 2c; A 4, 28e; L 20, 28e; add. uit N 14, 131; N 18, 68f, 85 en 87; A 23, 16; Lu 1, 16; monogr.] I-3
haarstaart staart: sjtàrt (Heerlen), staarts: sjtàts (Heerlen) het los neerhangende gedeelte van het haar, als men het bijeen gebonden draagt [staart, keu, vlecht] [N 86 (1981)] III-1-1