| 33678 |
zand, zandgrond |
zavel:
zāvǝl (Q112a Heerlerheide)
|
Zand is steenstof, een geologische formatie die uit losse, fijne korrels kwarts en glimmer bestaat. Zandgrond is de grondsoort die uit zand bestaat, en is lichte, niet zoʔn vruchtbare grond. Zavel bestaat voornamelijk uit zand met wat lichte klei. [N 27, 40; Wi 52; S 45; L 7, 61a; L 8, 103; N 11, 2f add.; N 18, add.; A 10, 4; Vld.; monogr.]
I-8
|
| 33101 |
zang, bussel gelezen aren |
zang:
zaŋ (Q112a Heerlerheide)
|
De bussel die de arenlezers bijeenbrengen. Vergelijk het lemma ''bussel geharkte aren'' (5.2.3). In het westen van de Kempen wordt opgemerkt dat dergelijke zangen vooral bij het lezen van hennep worden gemaakt. In het Noord-Truierlands worden de zangen niet gebonden, maar los verzameld. Godsschel, naar Jongeneel 1884, is een metafoor naar de vorm van de altaarbel. [N 15, 36; JG 1a, 1b, 1c, 2c; monogr.]
I-4
|
| 19560 |
zeef |
zeef:
zeef (Q112a Heerlerheide)
|
zeef in het algemeen [N 20 (zj)]
III-2-1
|
| 33162 |
zeer kleine aardappelen |
varkensaardappelen:
vęrkǝsērpǝl (Q112a Heerlerheide)
|
Naast de neutrale termen voor kleine aardappeltjes onderscheidt men de kwalitatief zeer goede kleine aardappelen die voor het poten worden gebruikt (vergelijk het lemma Pootgoed, Pootaardappelen) én de kwalitatief slechte, die als veevoeder worden verwerkt. Huiven is de plaatselijke benaming voor "knikkers". De vorm "burel" is te beschouwen als een variant van "budel" waaruit "boel" is ontstaan; zie onder "kleine boel". "Mussekoppen", een leenvertaling van "tête de moineau", betekent eigenlijk een kleine soort kolen, die als brandstof in huis wordt gebruikt. In L 292a werd de zegswijze opgegeven: "Hiej is ein österke verloren," of: "Hiej is ein österke kapot gegange". Het type "österke" staat hier voor "pater-nosterke", de rozenkrans; vergelijk ook de typen "osterkraaltjes" en "rozenkranskrallen". [N 12, 2 en 3; JG 1a; L 43, 8c; monogr.]
I-5
|
| 17681 |
zenuw |
nerv (du.):
de nerf (Q112a Heerlerheide),
əŋ nerf (Q112a Heerlerheide),
zenuw:
de zenuw (Q112a Heerlerheide),
zenewe (Q112a Heerlerheide)
|
zenuw [zeen] [N 10 (1961)]
III-1-1
|
| 27803 |
zetlat |
zetlat:
zętlat (Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV])
|
Een gerende lat die bij de aanleg van steengangen of galerijen op het bestaande gedeelte van het spoor wordt gelegd om op deze wijze te bepalen of men niet van het hellingspercentage afwijkt. Volgens een invuller uit Q 121 had de zetlat een lengte van 3.00 m. Hij werd reeds vooraf in de timmerwerkplaats gemaakt. Nadat de moetlijn was ingevoerd, gebruikte men de zetlat nog maar weinig. [N 95, 706]
II-5
|
| 27926 |
zetspie |
sigaar:
sigaar (Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Laura, Julia])
|
Spiekrik waarmee een metalen stijl, bijvoorbeeld een Gutehoffnungshüttestijl, tussen dak en vloer vastgeklemd kan worden. De woordtypen die verwijzen naar een vis zijn terug te voeren op het feit dat de spie een visvormig uiterlijk heeft (Lochtman pag. 83). [N 95, 345; N 95, 760 add.; monogr.; N 95, add.]
II-5
|
| 34311 |
zeug met biggen |
zeug:
zeug (Q112a Heerlerheide)
|
Vrouwelijk varken dat heeft gejongd. [N 19, 6; L 37, 49c; monogr.]
I-12
|
| 17693 |
zeveren |
zeveren:
zeevere (Q112a Heerlerheide),
zeevərə (Q112a Heerlerheide),
zeivere (Q112a Heerlerheide)
|
zeveren [zeivere, sabbere] [N 10a (1961)]
III-1-1
|
| 33860 |
zich bij het stappen op de voorhoeven trappen |
(zich) stampen:
stampǝ (Q112a Heerlerheide),
doortreden:
dørtrēǝ (Q112a Heerlerheide)
|
[N 8, 75 en 79]
I-9
|