| 34621 |
karsteun |
dam:
dam (L413p Helchteren)
|
Steun die onder de kar geplaatst wordt bij het laden en lossen. Er zijn drie types karsteunen, die over het algemeen dezelfde benamingen hebben: een zware, T-vormige steun die de voorkant van de kar ondersteunt en die bij het rijden onder de schoot wordt opgehangen, een lichtere steun die voorkomt dat de kar bij het laden en lossen naar achter omkipt en die bij het rijden achter onder de kar hangt en een stok van ongeveer een meter die de berrie steunt en die bij het rijden onder de berrie hangt. De woordtypes houweel en hak zijn voorbeelden van betekenisverschuiving: toen de wegen nog niet geasfalteerd waren en bijgevolg soms slecht berijdbaar waren, had de boer een hak bij zich waarmee hij de wielen vrij kon maken als de kar of wagen vastgereden was. Deze hak werd ook gebruikt als steun voor de berries. Later, toen de wegen beter werden, was deze hak niet meer nodig en werd de steun, die in de plaats van de eigenlijke hak kwam, soms ook "hak" of "houweel" genoemd. Het eerste deel van het lemma is samengesteld uit benamingen die voor de drie types karsteun gelden. De meervoudsvormen zijn wel steeds benamingen voor de berriestutten (de derde bovenvermelde soort). De woordtypes waarbij door een toegevoegd adjectief of het eerste lid van de samenstelling duidelijk wordt om welke karsteun het gaat, staan onder A. Zware karsteun, B. Lichte karsteun en C. Berriestut. [N 17, 40 + 77 + 78 + 79 + 99; N G, 62a + 63a-b; JG 1a; JG 1b; JG 1d; JG 2b; JG 2c; R 14, 23e; monogr.]
I-13
|
| 19826 |
kat |
kat:
kat (L413p Helchteren),
kát (L413p Helchteren)
|
kat [Goossens 1b (1960)], [ZND A1 (1940sq)]
III-2-1
|
| 25430 |
katrol |
katrol:
katrǫl (L413p Helchteren)
|
Katrol, in gebruik bij het omhooghijsen van het rund. [N 28, 64; N 28, 65]
II-1
|
| 23273 |
kazuifel |
kazuifel:
kasuifel (L413p Helchteren)
|
Een kazuifel (misgewaad; de uitspraak juist weergeven). [ZND 36 (1941)]
III-3-3
|
| 33781 |
keel |
keel:
kēęl (L413p Helchteren)
|
Zie afbeelding 2.16. [JG 1a, 1b; N 8, 29]
I-9
|
| 17628 |
keel, strot |
keel:
keel (L413p Helchteren),
strot:
stro.t (L413p Helchteren)
|
een keel [ZND A1 (1940sq)] || strot [RND]
III-1-1
|
| 33934 |
keelketting, keelriem |
nekriem:
nɛkrim (L413p Helchteren)
|
De ketting of riem die onder de keel of kaken van het paard doorloopt en de twee uiteinden van de kopriem verbindt. [JG 1a; N 13, 26]
I-10
|
| 18070 |
keelpijn |
keelpijn:
ke.əlpɛ.in (L413p Helchteren)
|
keelpijn [RND]
III-1-2
|
| 32739 |
keerstrook, wendakker |
hoofdpand:
hytpa.nt (L413p Helchteren)
|
Een keerstrook of wendakker is de strook grond aan het uiteinde van een akker waar de ploeg gekeerd wordt. Deze strook ligt dwars op de voren van het groot geploegd middendeel. Als men aan het voor- en achtereinde van de akker niet op een belendend perceel of op een (veld)weg kan keren, heeft men twee keerstroken nodig. De keerstrook werd oorspronkelijk onbebouwd gelaten, later werd ook zij geploegd. Een aantal benamingen kunnen ook gebruikt worden voor een strook grond in het algemeen; soms wordt er op gewezen dat men via de keerstrook toegang tot het perceel heeft. De strook is breder dan normaal als zij in de lengterichting aan een afrastering of haag grenst. [N 11, 50a; N 11A, 125b; JG 1a + 1b + 1c; JG 2b + 2c; A 18, 2; A 33, 3 + 4 + 5; L B2, 246; L 34, 47; monogr.]
I-1
|
| 22790 |
kegel |
kegel:
kèigel (L413p Helchteren)
|
Kegel. [Willems (1885)]
III-3-2
|