| 29606 |
klei, leem |
bare klei:
bārǝ klęj (Q039p Hoensbroek),
brasklei:
brasklęi̯ (Q039p Hoensbroek),
klei:
klęi̯ (Q039p Hoensbroek),
klęj (Q039p Hoensbroek),
leem:
lēm (Q039p Hoensbroek),
lē̜m (Q039p Hoensbroek, ...
Q039p Hoensbroek)
|
Algemene benaming voor de taaie, kneedbare grondsoort die verwerkt wordt in de steen- of pannenfabriek of in de pottenbakkerij. Termen die klei aanduiden die voor specifieke doeleinden wordt gebruikt, zijn opgenomen in de lemmata ɛpotaardeɛ, ɛsteenbakkerskleiɛ en ɛdakpannenkleiɛ. In Nederland komen verschillende kleisoorten voor. De oudste kleilagen uit het Tertiair (Oligoceen) zijn de mariene afzettingen uit de Achterhoek en Twente. Deze vette en kalkhoudende leem is grijsachtig tot (licht)groenachtig of bruinachtig van kleur en wordt ook Rupelse of Boomse klei genoemd. De jongere rivierkleiafzettingen uit het Tertiair (Plioceen) komen voor in Limburg in plaatsen als Reuver (L 299), Swalmen (L 331) en Brunssum (Q 35). De bij Brunssum gevonden klei, die geelbakkend is, wordt gebruikt voor vuurvast materiaal. De klei bij Tegelen (L 270) en Belfeld (L 297) heeft zich tijdens de overgang van het Tertiair naar het Kwartair gevormd en bevindt zich in lagen van anderhalf tot vier meter onder het zand. Deze vette klei is uitermate geschikt voor dakpannen en greswaren. De in het zuiden van Nederlands Limburg aangetroffen l√∂ss tenslotte bestaat uit fijn materiaal dat door de wind werd aangevoerd. Deze kleisoort is mager en wordt gebruikt voor het vervaardigen van metselstenen (Janssen, pag. 22/23).' [N 27, 48; L 1a-m; S 21; monogr.] || Grijs- tot geelachtige, sterk samenhangende, enigszins klevende, vruchtbare grondsoort, ontstaan door afzetting van verweringsprodukten door rivieren. Leem is ook een kleiachtige grondsoort echter met een zandgehalte groter dan 20%. Zie ook het lemma ɛklei, leemɛ in wld II, afl. 8 (pottenbakker e.a.), blz. 31.' [N 27, 41; N 27, 33; N 18, 2 add.; N 18, 5 add.; N 15, add.; R 3, 6; A 10, 4; Wi 52, 53; Vld.; monogr.]
I-8, II-8
|
| 25009 |
klein in zijn soort |
geneuk:
geneuk (Q039p Hoensbroek),
kruid:
krût (Q039p Hoensbroek),
piepklein:
piepklein (Q039p Hoensbroek)
|
iets dat klein is in zijn soort [piepeling, ruigte, geneuk] [N 91 (1982)]
III-4-4
|
| 33746 |
klein paard |
ardenner:
ardɛnǝr (Q039p Hoensbroek),
pony:
pōni (Q039p Hoensbroek)
|
Bedoeld is een paard dat lichter is dan een gewoon boerenpaard en dat men in de koets kan spannen. Een pony is lichter dan een bidet, die op zijn beurt niet zo zwaar als een ardenner is (P 49). Een dubbele pony is zwaarder dan een (enkele) pony of bidet (L 424). Een bidet, iets groter dan een pony, dient veelal als loop- en koetspaard (P 192, Q 168, 242). Een hit - waarbij eveneens een onderscheid tussen enkele en dubbele hit wordt gemaakt - kan vergeleken worden met een pony of bidet. Een ardenner is kort, dik en gedrongen (P 46), groter dan een pony maar kleiner dan een gewoon paard. Uit de antwoorden blijkt een sterke wisseling van de accentuering in pony en bidet. Pony met initiaal accent is aan het Nederlands, met finaal acent aan het Franse poney ontleend. De beginaccentuering in bidet gaat op een autonome ontwikkeling in de dialecten terug. Buiten de genoemde termen komen er nog een vrij groot aantal andere voor. Zie afbeelding 1. [JG la, lb, lc, 2c; N 8, 62a, 62b, 62c en 62d; A 4, 3; L 20, 3], [JG la, lb, lc, 2c; N 8, 62a, 62b, 62c en 62d; A 4, 3; L 20, 50]
I-9
|
| 17544 |
klein persoon |
kleine, een -:
t is ene klinge (Q039p Hoensbroek),
knoest:
t is inne knoeës (Q039p Hoensbroek),
kreupel, een -:
he is ene kruppel (Q039p Hoensbroek)
|
klein van gestalte [N 10 (1961)]
III-1-1
|
| 25159 |
klein wolkje |
wolkje:
ee wölksjke (Q039p Hoensbroek)
|
klein wolkje [oliester] [N 81 (1980)]
III-4-4
|
| 20349 |
kleindochter |
kleindochter:
kleͅi̯ndoͅxtər (Q039p Hoensbroek)
|
kleindochter [DC 05 (1937)]
III-2-2
|
| 29988 |
kleine bouwladder |
verdiepingsledder:
vǝrdipeŋslø̜dǝr (Q039p Hoensbroek)
|
Kleine ladder van ongeveer 1.75 m lengte die voornamelijk wordt gebruikt voor het werk binnenshuis. [N 32, 9b; monogr.]
II-9
|
| 24463 |
kleine schadelijke zoogdieren |
ongedierte:
òngedeerte (Q039p Hoensbroek)
|
schadelijke en hinderlijke grotere dieren als muizen, mollen, enz. [DC 55 (1980)]
III-4-2
|
| 21338 |
kleingeld |
gepast geld:
gepast geld (Q039p Hoensbroek),
geschreppel:
(= klee-geld).
gesjreppel (Q039p Hoensbroek),
kleingeld:
klee-geld (Q039p Hoensbroek),
klêêgeld (Q039p Hoensbroek),
schrot:
schrot (Q039p Hoensbroek),
wisselgeld:
wisselgeld (Q039p Hoensbroek)
|
Klein geld [pasgeld, snuistergeld?] [N 21 (1963)]
III-3-1
|
| 20348 |
kleinzoon |
kleinzoon:
kleͅi̯nzōn (Q039p Hoensbroek)
|
kleinzoon [DC 05 (1937)]
III-2-2
|