| 33877 |
een veulen werpen |
veulen:
vȳǝlǝ (Q039p Hoensbroek),
veulenen:
vø̄lǝnǝ (Q039p Hoensbroek)
|
Als de weeën toenemen, gaat de merrie liggen. De geboorte begint, als de vliezen breken en het vruchtwater wegloopt. [JG 1a, 1b; N 8, 52]
I-9
|
| 32754 |
een voor afhakken, afscheppen |
afhakken:
āfhakǝ (Q039p Hoensbroek),
afsteken:
āfštē ̞ǝkǝ (Q039p Hoensbroek)
|
Voordat men een voor met de spade omwerkt, hakt of schept men, na eerst de mest met een riek in de voor geduwd te hebben, de bovenlaag van de harde voor af om deze aarde op de mest in de open voor te deponeren. De termen veronderstellen doorgaans de voor als object, ook als dat niet werd opgegeven. Toch kunnen ze soms - absoluut gebruikt - op de handeling zonder meer slaan (b.v. "ze zouden om de beurt spitten en (af)hakken c.q. afscheppen"). [N 11A, 149; N Q, 2b; div.; monogr.]
I-1
|
| 33183 |
een voor overslaan |
een voor overslaan:
ǝn vur ȳvǝršlǭ (Q039p Hoensbroek),
openlaten:
ǭpǝlǭtǝ (Q039p Hoensbroek)
|
Bij het poten van aardappelen achter de ploeg een voor overslaan. Bij bijwoordelijke uitdrukkingen moet steeds het werkwoord voor "poten": ɛpoten, plantenɛ of ɛzettenɛ, worden toegevoegd; zie daartoe het lemma Poten. ɛTeugɛ in ɛteugvoorɛ is een afleiding van ɛtieënɛ "trekken". [N M, 19; monogr.]
I-5
|
| 17709 |
een wind laten |
ene afrijten:
inne aafrīēëte (Q039p Hoensbroek)
|
wind laten [N 10c (1995)]
III-1-1
|
| 34495 |
een zandbad nemen |
(zich) mullen:
mølǝ (Q039p Hoensbroek)
|
Met de vleugels een zandbad nemen in de zonneschijn, gezegd van kippen. [N 19, 61b; A 28, 13a; A 28, 13b; Lu 6, 13a; Lu 6, 13b; monogr.]
I-12
|
| 17981 |
een ziekte onder de leden hebben |
een krankheid onder de leden hebben:
hij haat e krankheet onger de li-je (Q039p Hoensbroek),
get onder de huid hebben:
he héët get onger de hōēët (Q039p Hoensbroek)
|
ziekte onder de leden hebben [N 10 (1961)]
III-1-2
|
| 32631 |
eenscharige ploeg, rondgaande ploeg, voetploeg, radploeg, karploeg |
brabander:
brǭbɛndǝr (Q039p Hoensbroek)
|
In dit lemma zijn de benamingen bijeengebracht voor a) de oude, houten, later ook ijzeren voetploeg, die in plaats van een schaats soms een wieltje had; b) de oude houten, later ook wel ijzeren karploeg waarmee men ofwel naar één kant, dus "rond" moest ploegen ofwel heen en weer kon ploegen, omdat kouter en riester op een naar rechts resp. naar links om te ploegen voor konden worden ingesteld. De oude ploeg kon, zoals de voetploeg in K 315, 353, 359 en Q 27 en de houten karploeg in L 115, ook gewoon "de ploeg" genoemd worden, omdat hij ter plaatse destijds het enige of meest gebruikte type was. Voor zijn opvolger, en met name de wentelploeg, kwam dan meestal een bijzondere term in gebruik. [N 11, 30 + 32c + 32e; N 11A, 67 + 68 + 69 + 75e + 78 + 97 + 114; N J, 10 add.; JG 1a + 1b; N 12, 25 add.; N 27, 14 + 15 add.; A 27, 24 add.; A 33 add.; div.; monogr.]
I-1
|
| 18851 |
eenvoudig |
simpel:
simpele ziel (Q039p Hoensbroek)
|
zonder overdaad, weelde of vertoon, niet voornaam [bedest, gewoon, eenvoudig] [N 85 (1981)]
III-1-4
|
| 21517 |
eenzaam |
eenzaam:
einzaam zien (Q039p Hoensbroek)
|
alleen, zonder gezelschap; ver van mensen verwijderd [eenlijk, eendelijk, allenig, enig, eens] [N 87 (1981)]
III-3-1
|
| 23709 |
eer aan de vader |
eer aan de vader:
eer aan de vader (Q039p Hoensbroek)
|
Het "Eer aan de Vader..."of "Glorie zij de Vader...". [N 96B (1989)]
III-3-3
|