| 33949 |
haamkussen |
kussens:
køsǝs (P188p Hoepertingen)
|
De met stro of paardehaar gevulde binnenbekleding van het haam die voorkomt dat de nek van het paard doorgeschaafd wordt. Zie ook lemma Kussenleder. Daar het twee kussens betreft, zijn veel opgaven in het meervoud. [JG 1a, 1b; N 13, 3; N 36, 15; monogr.]
I-10
|
| 33948 |
haamspanen |
haamspaan:
hǭmspuon (P188p Hoepertingen),
haamspanen:
hǭmspyø̜n (P188p Hoepertingen),
spanen:
spǭnǝ (P188p Hoepertingen)
|
De twee doorgaans houten hoofdbestanddelen van het haam die de hals van het paard omsluiten. Ze worden uit elkaar geschoven om het haam op te zetten en vastgemaakt door het haamslot (cf. lemma Haamslot). Op deze haamspanen zijn de trekhaken of trekogen bevestigd (cf. lemma Trekhaken, trekogen) waaraan de strengen worden vastgemaakt. Het meervoud van spaan kan door een uitgang (een letter of lettergreep achter de stam van het woord; -s, -en, -er,...) en/of umlaut (klinkerwijziging) gevormd worden. Voor de volgende plaatsen werden beide mogelijkheden opgegeven, die ook allebei zijn opgenomen: L 271, L 295, P 57, P 58, P 118, P 175, Q 71, Q 101, Q 111, Q 157a, Q 182, Q 204. In het grootste gedeelte van het umlautgebied hebben we te maken met een klankwettige umlaut van Wg â , maar in West-Haspengouw en in het noorden van Nederlands-Limburg gaat het om een analoge umlaut in de meervoudsvorming van woorden met Wg â, zoals bij p‹l ''paal'' - p›l ''palen''. Bovendien zijn, wat betreft de gegevens uit bron JG 1a, 1b, zowel enkelvouds- als de meervoudsvormen opgenomen, om meer gegevens aan te bieden over de meervoudsvorming d.m.v. een uitgang en/of umlaut. [JG 1a, 1b, 2b, 2b, 2c; N 13, 2; N 36, 8; monogr.]
I-10
|
| 34471 |
haan |
haan:
hãǝn (P188p Hoepertingen),
hoǝn (P188p Hoepertingen),
hǫ.n (P188p Hoepertingen),
hǫǝn (P188p Hoepertingen),
hǭn (P188p Hoepertingen),
hǭǝ.n (P188p Hoepertingen)
|
Het mannetje van de hoenderen. [N 19, 39; A 39, 3c; A 6, 1a; A 2, 30; L 7, 27; L 14, 19; L 26, 17; L 1a-m; JG 1a, 1b; Wi 13; Wi 17; Gwn 5, 15 add.; Vld.; monogr.]
I-12
|
| 17748 |
haar |
haar:
et haoər krolle (P188p Hoepertingen),
het haar krollen (P188p Hoepertingen),
het hoeər krollen (P188p Hoepertingen),
huur (P188p Hoepertingen),
hət haor krollə (P188p Hoepertingen),
hət ho.ər krollen (P188p Hoepertingen),
uwər (P188p Hoepertingen)
|
haar [ZND 01 (1922)] || haar (op het hoofd) [RND] || het haar krullen (krullen maken) [ZND 29 (1938)]
III-1-1
|
| 17793 |
haar in de war |
rattenkop (zn.):
ik heb een rattenkop (P188p Hoepertingen)
|
Mijn haar zit in de war [Lk 06 (1956)]
III-1-1
|
| 18726 |
haarborstel |
haarborstel:
hoarbossel (P188p Hoepertingen)
|
Haarborstel. Een borstel om de haren mee te kammen. [N 114 (2002)]
III-1-3
|
| 18404 |
haarcrème |
brillantine (fr.):
[AN-uitspraak?]
briljantine (P188p Hoepertingen)
|
Haarcrème. Crème die bij de verzorging van het haar gebruikt wordt [pommade] [N 114 (2002)]
III-1-3
|
| 18046 |
haarenkelen |
(zich) kappen:
kapǝ (P188p Hoepertingen),
zijn enkel uiteen vallen:
zənən ɛjnkəl owtɛjn vallə (P188p Hoepertingen)
|
De enkels bij het stappen tegen elkaar strijken of slaan, zodat ze verwond geraken. [L 1, a-m; N 8, 71, 72, 78a, 79 en 84d; S 8] || ik heb mijn enkel stuk gestooten [ZND 01 (1922)]
I-9, III-1-2
|
| 32886 |
haargetuig |
haargetuig:
hǭǝrgǝtø̜̄.x (P188p Hoepertingen)
|
Het haargetuig is het gereedschap dat men bij het haren gebruikt, met name het haarspit, de haarhamer en het haarblok, en, bij het haren in het veld, de haargaffel(s). Soms zijn het haarspit en de haarhamer door een touw aan elkaar verbonden, en worden zo over de schouder gedragen. Het ene uiteinde van het touw zat aan het "oog" van het haarspit vast en het andere aan de steel van de hamer. [N 18, 85; JG 1a, 1b; add. uit N 18, 86, 87; A 4, 28e; L 20, 28e; R 3, 67; monogr.]
I-3
|
| 32887 |
haarhamer |
haar:
hǭǝr (P188p Hoepertingen),
haarhamel:
hǭǝrhǭmǝl (P188p Hoepertingen),
ǫu̯ǝrhǭmǝl (P188p Hoepertingen),
hamel:
hǭ.mǝl (P188p Hoepertingen)
|
De haarhamer is een vrij zware (ongeveer anderhalve kilo) ijzeren hamer met een korte houten steel, die speciaal wordt gebruikt om te haren. Het ijzeren deel loopt doorgaans aan beide kanten (soms aan één kant) uit in een scherpe bek van 3 à 4 mm. breed, die wel de baan wordt genoemd. De zuiverheid van deze baan is van belang om goed te kunnen haren. Van tijd tot tijd wordt de baan van de bek door de smid weer bijgesteld. Zie afbeelding 7b, nummer 1. [N 18, 86; JG 1a, 1b, 2c; L 1 a-m; L 26, 4; S 12; add. uit N 11, N 14, 131; N 15; N 27; A 4, 28; A 23, 16; L 20, 28; Lu 1, 16; mongr.]
I-3
|