| 33269 |
koolzaad |
sloren:
slūrǝ (P188p Hoepertingen)
|
Brassica napus L. subsp. oleifera. Naam voor het zaad en voor het hele gewas: een koolsoort die alleen om het oliehoudend zaad wordt geteeld. Het heeft felgele bloemen in de zomer. Vroeger werd het gemaaid en gedorst en werd het zaad geslagen om "smout" te verkrijgen. Vergelijk aflevering II.3, Molenaar, paragraaf Oliemolen, blz. 165-166. Vergelijk ook het lemma Koolraap: de soort gekweekt om de knol. Bij vliegop wordt opgegeven dat het een variëteit van koolzaad is; bij spoorzaad dat het als groenvoer wordt gebruikt. [JG 1a, 1b, 2b; monogr.]
I-5
|
| 33270 |
koolzaadolie |
karsmout:
kɛ̄ǝrsmā.t (P188p Hoepertingen),
smout:
smā.t (P188p Hoepertingen)
|
De olie die uit koolzaad wordt geslagen. Al sinds lang gebeurt dit olieslaan uit kool-, raap- en lijnzaad niet meer op de boerderij, maar industrieel. In Limburg is smout de gebruikelijke term voor koolzaadolie; de idiotica en het WNT zijn wat ruimer: ook voor lijnzaadolie en zelfs voor plantaardige olie in het algemeen vindt men er de benaming ɛsmoutɛ, maar in het Truierlands heeft smout ook een zeer algemene betekenis, ook smeerolie wordt eronder verstaan. Bij raapsmout wordt, in Q 9 maar ook elders, uitdrukkelijk opgegeven: "ook koolzaadolie". [JG 1a, 1b; monogr.]
I-5
|
| 23216 |
koor |
koor:
het koar van de kerk (P188p Hoepertingen),
het kooər (P188p Hoepertingen),
kooər (P188p Hoepertingen),
’t kouər van de kerk (P188p Hoepertingen),
oksaal:
’t oxaal (P188p Hoepertingen),
’t oxaəl (P188p Hoepertingen)
|
Het (of de?) koor van de kerk. [ZND 28 (1938)] || Koor. [ZND 01 (1922)]
III-3-3
|
| 18004 |
koorts |
koorts:
kotse (P188p Hoepertingen),
kotsen (P188p Hoepertingen),
kotsə (P188p Hoepertingen),
koͅtsə (P188p Hoepertingen),
kutsə (P188p Hoepertingen)
|
hij heeft (de) koorts [ZND 28 (1938)] || koorts [RND], [ZND 01 (1922)]
III-1-2
|
| 23563 |
koorzanger |
lid van het zangkoor:
lid van et zankoor (P188p Hoepertingen)
|
Een koorzanger, lid van het zangkoor [zenger, koeërzenger?]. [N 96B (1989)]
III-3-3
|
| 33806 |
koot |
boelee:
bu`lę (P188p Hoepertingen),
koot:
kő̜u̯t (P188p Hoepertingen)
|
Het korte been onmiddellijk boven de hoef, zowel van de voor- als achterpoot. 1Het is één van de belangrijkste lichaamsdelen van het trekpaard. Zie afbeelding 2.25. [JG 1a, 1b; N 8, 32.1, 32.2, 32.3, 32.7, 32.10, 32.14, 32.15 en 32.16]
I-9
|
| 19856 |
kop |
kop:
kǫp (P188p Hoepertingen)
|
[JG 1a, 1b]
I-9
|
| 33063 |
kop van de schoof |
aren:
uǝrǝ (P188p Hoepertingen),
kop:
kǫp (P188p Hoepertingen)
|
De bovenkant van de schoof, daar waar zich de aren bevinden. Zie afbeelding 7. [N 15, 21b; JG 1b]
I-4
|
| 26424 |
kop van het staakijzer |
kop:
kǫp (P188p Hoepertingen)
|
Het uiteinde van het staakijzer in watermolens. In dit lemma is een onderverdeling gemaakt in A. de vierkante kop van het staakijzer die bij het vast werk past in het gat van de viertakrijn, en B. de bolvormige, van een gleuf voorziene kop van het staakijzer die bij het balanceerwerk past in de (tweetak)rijn. In de gleuf van de kop bevindt zich daartoe een punt die in een holte aan de onderzijde van de rijn valt. Zie ook de toelichting bij de lemmata ɛvast werkɛ en ɛbalanceerwerkɛ.' [Vds 133; Vds 137; Jan 126; Coe 104; Grof 122]
II-3
|
| 33137 |
kopdorser |
kapper:
kapǝr (P188p Hoepertingen)
|
Bij deze vroege gemotoriseerde dorsmachine werden de schoven met de aren (de kop van de schoof) naar voren in de machine geschoven. Het eigenlijke dorsen gebeurde in een trommel met ijzeren pinnen of tanden die doet denken aan een hekel. Zie afbeelding 12. [N 14, 6a; JG 1a, 1b; monogr.]
I-4
|