| 29814 |
vuurvaste stenen |
vuurvaste brikken:
vȳrvastǝ brekǝ (Q077p Hoeselt)
|
Stenen die bestand zijn tegen vuur. Zij worden onder meer gebruikt bij de bouw van ovens. Het woorddeel chamotte- in de woordtypen chamottestenen en chamottebrikken verwijst naar het mengsel van fijngemalen scherven dat bij dit soort stenen aan de klei wordt toegevoegd. [N 30, 54b; N 98, 160 add.]
II-8
|
| 25125 |
waaienx |
waaien:
wēͅn (Q077p Hoeselt),
wèen
wēͅən (Q077p Hoeselt)
|
waaien [N 22 (1963)]
III-4-4
|
| 21589 |
wacht |
wacht:
wâch (Q077p Hoeselt)
|
de taak om de kazerne te bewaken [vigilantie, wacht, faction] [N 90 (1982)]
III-3-1
|
| 20440 |
wachthouden bij een dode |
waken:
woake (Q077p Hoeselt),
wōāke (Q077p Hoeselt),
wôkë (Q077p Hoeselt)
|
wachthouden bij een dode [waken] [N 115 (2003)], [N 87 (1981)]
III-2-2
|
| 34562 |
wagen |
wagel:
wǭ.gǝl (Q077p Hoeselt),
(mv)
wø̜̄.gǝl (Q077p Hoeselt)
|
Algemene benaming voor een voertuig op vier wielen met een dissel, waarmee men over het algemeen grote lasten vervoerde. Soms werd de wagen ook voor personenvervoer gebruikt. Meestal werden er twee of vier paarden voor gespannen. In de jaren na de tweede wereldoorlog werden de houten wielen geleidelijk aan vervangen door exemplaren met luchtbanden. Wagens komen over het algemeen minder vaak voor dan karren. In Haspengouw neemt de frequentie van de wagen als landbouwvoertuig af van zuid naar noord. Dit heeft te maken met het feit dat in de streek waar de landbouwgrond zwaarder is, de wagen meer in gebruik is. In de Kempen en de Maasvallei komt de wagen niet voor als landbouwvoertuig, maar kent men ze wel als bijvoorbeeld voertuig van de brouwer. In de streken waar de wagens pas in het midden van deze eeuw opgang maakten, kende men ze slechts met luchtbanden. [N 17, 4; N G, 51; JG 1a; JG 1b; JG 1d; Wi 4; L 27, 65; monogr.]
I-13
|
| 32188 |
wagenmaker |
ramaker:
rǭmękǝr (Q077p Hoeselt)
|
De algemene benaming voor de vakman die karren, wagens en wielen vervaardigt en herstelt. Het woord stelmaker was ook bekend bij de respondenten uit Tegelen (L 270), Weert (L 289), Neer (L 294), Montfort (L 382), Limbricht (L 434), Genhout (Q 19b), Doenrade (Q 27), Oirsbeek (Q 33), Maastricht (Q 95) en Klimmen (Q 111). Het werd in de dialecten van die plaatsen echter niet gebruikt. Sommige zegslieden merkten ervan op dat het woord alleen in het zuiden van Nederlands-Limburg in plaatsen langs de Duitse grens gebruikelijk was. Reparaties aan de houten onderdelen van karren en wagens konden niet alleen door de wagenmaker, maar ook door de timmerman/schrijnwerker worden uitgevoerd. Zegslieden uit de volgende plaatsen gaven dit antwoord: Nederweert (L 288), Helden (L 291), Heythuysen (L 292), Bocholt (L 317), Horn (L 325), Bree (L 360), Gerdingen (L 360a), Gruitrode (L 366), Kessenich (L 370), Maasbracht (L 377), Montfort (L 382), Meeswijk (L 424), Stein (Q 15), Geleen (Q 21), Schinnen ( 32), Nuth (Q 36), Amby (Q 102), Berg en Terblijt (Q 103), Margraten (Q 192) en Vijlen (Q 208). Defecte metalen onderdelen van karren en wagens werden doorgaans door de plaatselijke smid hersteld. Dit was het geval in: Blerick (L 269), Houtblerick (L 269a), Tegelen (L 270), Venlo (L 271), Helden (L 291), Heythuysen (L 292), Urmond (Q 14), Stein (Q 15), Schinveld (Q 30), Brunssum (Q 35), Maastricht (Q 95), Sibbe (Q 101a), Amby (Q 102) en Wittem (Q 204). In Waubach (Q 117a) werd dit werk door een bankwerker gedaan. Die noemde men schlosser (šlø̜sǝr). Zie ook het lemma ɛkoudsmidɛ in wld II.11, pag. 2.' [N G, 1a; N G, 2; Lu 5, 18a-b; A 27, 18a-b; RND 77; L 34, 18; monogr.]
II-12
|
| 17943 |
waggelen |
lopen wie een zatte:
wy enne zoate lope (Q077p Hoeselt),
waggelen:
waggele (Q077p Hoeselt)
|
Onvast, wankelend lopen (waggelen, strompelen, dazelen). [N 109 (2001)] || slingerend lopen [N 38 (1971)]
III-1-2
|
| 21162 |
wagon |
wagon (<eng.):
wĕgong (Q077p Hoeselt)
|
een spoorwagen [wagon, cabine] [N 90 (1982)]
III-3-1
|
| 17845 |
wakker |
wakker:
wakker (Q077p Hoeselt)
|
Wakker: niet slapend (wakker, snuig). [N 84 (1981)]
III-1-2
|
| 19477 |
walm |
domp:
doemp (Q077p Hoeselt),
galm:
gallëm (Q077p Hoeselt)
|
dikke vettige damp of rook (walm, kwalm, blaak, zwalm, galm) [N 90 (1982)] || walm
III-2-1
|