| 32790 |
eglichter |
eghaak:
ęxhǭk (L265b Kronenberg),
handvat:
haŋk˲vat (L265b Kronenberg
[(aan de eghaak)]
)
|
Een houten stok, met twee touwen (of een touw) verbonden met de eg, ofwel een stok of staaf met een haak van onderen en een handgreep van boven, om deeg op te lichten tijdens het eggen. Zie de afb. 67 en 68. [JG 1a + 1b + 2c; N 11, 73a + b + c; N 11A, 165a + b; div.; monogr.]
I-2
|
| 32773 |
egtanden |
eggetanden:
ęgǝtɛ ̝ŋk (L265b Kronenberg),
(sg ęgǝta.ŋt)
ęgǝt˙aŋt (L265b Kronenberg)
|
Oude houten eggen hadden houten tanden. Ze waren schuin in het raam aangebracht, meestal in de hoofdbalken. Bij de driehoekige eg wezen ze in de richting van het verbindingspunt van de beide hoofdbalken. Bij een vierhoekige eg stonden de tanden naar één van de hoeken gericht. Een houten eg die als onkruideg gebruikt werd, was vaak van ijzeren tanden voorzien. Een ijzeren eg heeft steeds ijzeren tanden. In dit lemma zijn achter de (meervoudige) varianten of achter de plaatsnummers ook opgaven in de enkelvoudsvorm vermeld. [JG 1a + 1b; N 11, 68; N 11A, 155d + e; monogr.]
I-2
|
| 24478 |
eik |
eikenboom:
de ei als Holl. ei , de u heel eventjes hoorbaar, oi als oi in het Frans bois.
eikənboim (L265b Kronenberg)
|
eik [DC 04 (1936)]
III-4-3
|
| 24479 |
eikel |
eikel:
-
eikələ (L265b Kronenberg, ...
L265b Kronenberg)
|
eikels zoeken [DC 04 (1936)]
III-4-3
|
| 32733 |
eindvoor |
uitbouw:
ūt˱bǫu̯ (L265b Kronenberg)
|
Dit lemma omvat enkele benamingen die werden opgegeven of door hun algemeenheid bruikbaar konden worden geacht voor zowel de laatste voor in het midden als voor die aan de zijkant van de akker.
I-1
|
| 32625 |
enkele kunstmestsoorten |
ammon:
a`mǫn (L265b Kronenberg),
chili:
sili (L265b Kronenberg),
kalizout:
kālizǫu̯t (L265b Kronenberg),
kalk:
ka.lǝk (L265b Kronenberg),
thomasslak:
tumǝsslak (L265b Kronenberg)
|
In dit lemma is een aantal (verzamel)termen voor moderne kunstmestsoorten bijeengezet. De opsomming is verre van volledig, omdat naar het gebruik en de uitspraak van evt. regionale en algemene benamingen voor de verschillende kunstmeststoffen niet overal, noch genoegzaam werd geïnformeerd. [N 11A, 62b; N 11, 27 add.; N P, 8 + 9 add.; div.; monogr.]
I-1
|
| 32843 |
evenaar, tweespanszwenghout |
effelaar:
ęfǝlǝr (L265b Kronenberg),
effenaar:
ęfǝnǝr (L265b Kronenberg)
|
De balans of het dubbele zwenghout is het dwarse verbindingsstuk tussen een (zwaar) akkerwerktuig en de beide zwenghouten van een tweespan. Zie afb. 99. Bij de betrokken woordtypen hieronder is in (d)wars e.d. steeds de a als klinker aangehouden, ook al beantwoordt aan de dialectvarianten meestal een type met e (dwerg e.d.) of ee (dweers e.d.). Voor het ''...''-gedeelte van sommige varianten zij verwezen naar het lemma ''zwenghout''. De daar onderscheiden typen eegdhaam, eeghaam, eghaam en hun varianten zijn in dit lemma door ''eghaam'' resp. ''eghaam'' gesubstitueerd. [JG 1b + 1c + 1d + 2c; N 11, 34b; N 11A, 104; N 13, 87 add.; N 17, 69b add.; div.; monogr.]
I-2
|
| 32821 |
frees |
frees/fraise (fr.):
frēs (L265b Kronenberg)
|
Een modern akkerwerktuig waarvan de aan-gedreven as voorzien is van een reeks messen, haken of tanden die in de grond hakken en deze fijn maken. [N 11, 72 add.; N 11A, 169b; N J, 10; div.; monogr.]
I-2
|
| 32746 |
geerakker |
geer:
gī(ǝ)r (L265b Kronenberg),
geervoren:
gī(ǝ)rvōrǝ (L265b Kronenberg)
|
Onder een geerakker wordt hier verstaan dat deel van een akker dat gerend geploegd moet worden als de akker niet de vorm van een rechthoek of een parallellogram heeft. De benaming voor dit onderdeel is niet zelden ook op de gerende akker in zijn geheel toepasselijk. Opgaven die duidelijk de (geometrische) vorm of een scherpe hoek van een akker bleken te betreffen, zijn in dit lemma echter niet opgenomen. Zie verder ook het volgende lemma. [N 11, 4b + 64; N 11A, 127 + 137f + 137g; N P, 1; A 33, 9 add.; A 33, 10; JG 1a + 1b; JG 2b-4, 7; monogr.]
I-1
|
| 33264 |
gele lupine |
filipinen:
følǝ`pinǝ (L265b Kronenberg),
lupinen:
ly`pinǝ (L265b Kronenberg)
|
Lupinus luteus L. Een 30 tot 60 cm hoge plant met een uit gele, lipvormige bloempjes bestaande bloempluim, die bloeit van juni tot september, boonvormige vruchtjes draagt en vooral op zandgronden als bemestingsgewas wordt geteeld. [N Q, 4a; N 11A, 29a en 29b; JG 1a, 1b; A 55, 3b; NE 1, 18; R 3, 30; monogr.]
I-5
|