| 33308 |
grondkrabber |
brandhaak:
brānthǭk (K314p Kwaadmechelen),
puthaak:
pøthǭk (K314p Kwaadmechelen),
tushaak:
tøzhǭk (K314p Kwaadmechelen),
weerhaak:
węi̯ǝrhǭk (K314p Kwaadmechelen)
|
Haak voor het losmaken van de grond en voor het wieden. Het gereedschap heeft 3 of 4 vaak sterk gebogen tanden, die langer zijn dan de tanden van de hark; door de tanden onderscheidt de krabber zich ook van de schoffel die een mesvormig werkend deel heeft, maar voor hetzelfde doel wordt gebruikt. Hier is het materiaal uit de vragen N 18, 55-63 opgenomen waarbij niet het doel om mest te trekken is aangegeven. Bij het hier opgenomen type mesthaak is dit àndere doel, het losmaken van de grond, uitdrukkelijk aangegeven. Het materiaal geeft geen aanleiding voor een apart lemma Aardappelkrabber. Naast het voornaamste doel waarvoor dergelijke haken worden gebruikt, het loswoelen van de grond, zijn nog drie andere doeleinden en typen haken in het materiaal onderscheiden die aan het einde van lemma zijn opgenomen: 1. haak voor het schoonmaken van sloten e.d.; 2. brandhaak of weerhaak om iets op te vissen: gereedschap met zeer lange steel; het werkend deel is een (oude) riek met omgekrulde scherpe punten; het was vroeger op de boerderij voorhanden om in geval van brand het brandend dakstro weg te kunnen trekken; 3. drie-of viertand, naar de vorm benoemd, zonder enige aanwijzing voor het gebruiksdoel. [N 18, 55 - 63, behalve hetgeen is ondergebracht in het lemma mesthaak in WLD.I.1, p. 12; monogr.; add. uit JG 1a, 1b]
I-5
|
| 24951 |
grondwater |
grondwater:
groͅntwà⁄ər (K314p Kwaadmechelen)
|
grondwater, water dat zich in de grond bevindt oa doordat regenwater door de losse bovengrond tot op een harde laag zakt [zakwater, kwelm] [N 81 (1980)]
III-4-4
|
| 32670 |
groot voorploegwiel |
voorwiel:
[voor]wil (K314p Kwaadmechelen)
|
Het grote, doorgaans rechter voorploegwiel dat "in de voor" loopt. Van onderstaande termen zijn voorrad, voorwiel, voorrullen ook toepasselijk op het in de voor lopende wiel van een karploeg met twee even grote wielen. Voor het voor-gedeelte van varianten zie men het lemma ploegvoor. [N 11, 31.II.c; N 11A, 97c]
I-1
|
| 25060 |
grote hoeveelheid, hoop |
vracht:
vraxt (K314p Kwaadmechelen)
|
onbepaalde grote hoeveelheid (vracht) [ZND A1 (1940sq)]
III-4-4
|
| 22504 |
grote knikker |
dikke scheut:
dikke scheut (K314p Kwaadmechelen)
|
Een grote knikker. [N R (1968)]
III-3-2
|
| 24165 |
grote lijster |
grote lijster:
doorgaans Frings, soms eigen spelling
gruəʔə lenstər (K314p Kwaadmechelen),
gruəʔə lɛstər (K314p Kwaadmechelen)
|
grote lijster (27 forse vogel; vlekken vallen meer op dan bij zanglijster [019]; krachtige vlucht; ook op trek; broedt tegenwoordig ook bij woningen; luide zang en nest lijken op merel [018]; roep is hard geratel [N 09 (1961)]
III-4-1
|
| 25234 |
grote wolk |
beest:
bɛ̄s (K314p Kwaadmechelen)
|
grote, op zichzelf staande wolk [bonk] [N 81 (1980)]
III-4-4
|
| 21508 |
grove stem |
grove stem:
grove stem (K314p Kwaadmechelen)
|
grove stem [ZND 24 (1937)]
III-3-1
|
| 32626 |
guano |
vogelstront:
vōgǝlstrǫnt (K314p Kwaadmechelen)
|
Guano is een poedervormige meststof, vervaardigd van uitwerpselen, veren en kadaverresten van zeevogels, waarvan zich in de loop van de tijd dikke lagen hebben gevormd op onbewoonde eilanden en klippen met name aan de westkust van Zuid-Amerika (Peru, Chili). Blijkens een aantal opgaven werd guano beschouwd als de oudste of eerst bekende kunstmest of was hij de voorloper daarvan, die vooral vóór de eerste W.O. gebruikt werd. Toen de echte kunstmest zijn intrede had gedaan, werd deze aanvankelijk nog vaak guano genoemd. Met guano, die voornamelijk werd aangewend om pootaardappelen te bemesten, ging men zuinig om: met een oude eetlepel of iets dergelijks werd in ieder pootgat een kleine hoeveelheid van deze meststof op of bij de aardappel gelegd. Volgens de meeste opgaven was guano een stikstofhoudende meststof, volgens enkele andere bevatte hij ook kali en fosforzuur, terwijl hij eenmaal met thomasslakken wordt vergeleken of als zwarte meststof wordt omschreven. Mogelijk werd deze originele vogelmest in het begin van de kunstmestperiode synthetisch nagemaakt en als guano of onder een daarop gelijkende handelsnaam in de handel gebracht. [N P, 8; N 11A, 62a]
I-1
|
| 19103 |
guit, schalk |
guit:
ook materiaal znd 24, 35
guit (K314p Kwaadmechelen)
|
guit (grappenmaker) [ZND 24 (1937)]
III-1-4
|