| 32858 |
mol |
mol:
mǫl (K317p Leopoldsburg)
|
Het in de grond levend, zwart zoogdier iets groter dan een muis dat de molshopen opwerpt; het heeft een spitse snuit en graafklauwen: Talpa europaea. Hoewel niet alle mollesoorten blind zijn, wordt de mol algemeen voor blind gehouden. De boeren beschouwden het als een schadelijk dier op hun cultuurgrond, dat bestreden moest worden; bovendien was het bont van de mol gewild. Zie ook de toelichting bij het lemma ''molshoop''. Om de vergelijking van de lemma''s ''mol'' en ''molshoop'' te vergemakkelijken en daar in enkele streken hetzelfde woord voor mol en molshoop voorkomt, is ook hier het woord in z''n geheel gedocumenteerd en is zoveel mogelijk dezelfde volgorde in de woordtypen en de varianten aangehouden. In kaart 3 is door middel van toegevoegd zwart in een symbool of door een combinatie van symbolen aangegeven waar de woorden voor mol en molshoop identiek zijn. In kaart 4 is aangegeven waar het algemeen Nederlandse type mol het dialektwoord aan het vervangen is. [N 14, 80b; JG 1a, 1b, 1c, 2c; A 18, 12; A 7, 6; L 1 a-m; L 1u, 165; L 3, 7; L 14, 10; L 16, 3; L B2, 311; L A1, 228; S 24; R 3, 21; Gwn 6, 9; add. uit RND 48 en 84; monogr.]
I-3
|
| 25946 |
molenaar |
molenaar:
mø̄lǝnę̄r (K317p Leopoldsburg),
muller/mulder:
møǝldǝr (K317p Leopoldsburg)
|
[N O, 40a; A 42A, 49; JG 1a; JG 1b; l 1a-m; S 24; Wi 53; Sche 7; Vds 264; Jan 285; Coe 234; Grof 261; monogr.; Vld]
II-3
|
| 21598 |
mompelen |
blobbelen:
blobbelen (K317p Leopoldsburg)
|
binnensmonds mompelen, gezegd van iemand die kwade zin heeft [morren, mompelen, mommelen, mopperen] [N 87 (1981)]
III-3-1
|
| 17858 |
mompelend heen en weer draaien |
grommelen:
grommələ (K317p Leopoldsburg)
|
Mompelend heen en weer draaien (moesjanken). [N 84 (1981)]
III-1-2
|
| 17758 |
mond |
mond:
groote mond (K317p Leopoldsburg),
mund (K317p Leopoldsburg)
|
een grote mond [ZND 31 (1939)] || mond [RND]
III-1-1
|
| 17759 |
mond (spotnamen) |
bakkes:
groot bakkes (K317p Leopoldsburg),
grōət bakəs (K317p Leopoldsburg),
schuur:
grōətə šy(3)̄r (K317p Leopoldsburg),
schuurdeur:
grōətə šy(3)̄rd"r (K317p Leopoldsburg)
|
een grote mond [ZND 31 (1939)]
III-1-1
|
| 34207 |
mond- en klauwzeer |
pootziekte:
puǝtziktǝ (K317p Leopoldsburg)
|
Een zeer besmettelijke ziekte, veroorzaakt dor een virus. De eerste verschijnselen zijn stijfheid, vermindering in de melk, hoge koorts, sterke speekselafscheiding. Daarna ontstaan er blaren op het slijmvlies van de mond en de tong, aan de spenen en tussen de klauwen. Ook inwendig kunnen blaren voorkomen. De grootste schade wordt veroorzaakt door allerlei bij- en naziekten zoals verwerpen bij drachtige dieren, zeer ernstige uierontstekingen, langdurige kreupelheden, klauwontstekingen en misvormingen van de klauwen, uitgebreide etteringen en longaandoeningen (Berns 1983, blz. 181). Zie ook het lemma ''mond- en klauwzeer'' in wbd I.3, blz. 484-486. De gegevens van A 48A, 21 zijn verwerkt in de aflevering over het kleinvee (wld I.12) in het lemma ''mond- en klauwzeer'' (1.1.7). [N 3A, 80a; monogr.]
I-11
|
| 22684 |
mondharmonica |
mondmuziek:
mondmuziek (K317p Leopoldsburg)
|
Het muziekinstrument dat langs de mond op en neer bewogen wordt en waarop geluid gemaakt kan worden door blazen en zuigen [fiep, moelfiep, noeneke, mondharmonika, muziek]. [N 90 (1982)]
III-3-2
|
| 22681 |
mondstuk |
embouchure (fr.):
embouchuren (K317p Leopoldsburg)
|
Het mondstuk van een muziekinstrument [ammezuur, hap]. [N 90 (1982)]
III-3-2
|
| 25063 |
mondvol |
beet:
ps. omgespeld volgens Frings.
nə grōu̯tə bēət duən (K317p Leopoldsburg)
|
hap (mondvol) (afbijten) [ZND 32 (1939)]
III-4-4
|