e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Lommel

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
kruiwagenberrie berrie: bø̜ri (Lommel), berries: børis (Lommel) Elke van de twee lange draagbomen. Aan de voorzijde zijn de twee berries verbonden met de as van het kruiwagenwiel. Aan de andere kant van de berries bevinden zich de handvaten. Bij de meeste kruiwagens kunnen op de berries zijwanden geplaatst worden, zodat de kruiwagen een bak heeft. Bij de bakkruiwagen zijn deze zijwanden vast, en bij de scheienkruiwagen komen ze niet voor. Onderaan de berries bevinden zich de poten van de kruiwagen. [N 18, 98c + 99 + add; N G, 53a; JG 1a; JG 1b; RND 129; monogr.] I-13
kruizeel kruiriem: krø̜̄jrim (Lommel), krø̜̄rim (Lommel), krø̜jrim (Lommel) Riem die om de schouders gelegd wordt en aan de berries van de kruiwagen wordt vastgemaakt om het werk van de voerder te verlichten. Zie ook het lemma kruizeel in wld II.9. [N 18, 99, 100; JG 1a; JG 1b; JG 2a; JG 2b; JG 2c; L B, 90; L 35, 31; A 42, 16; monogr] || Van touw of leer vervaardigde band waarmee kruiwagens omhoog worden gehouden tijdens het kruien. De lussen aan de uiteinden van het kruizeel worden daarbij om de handvatten van de burries bevestigd terwijl het middenstuk kruisvormig over de rug of ook enkel om de hals wordt gelegd. [N 30, 22c; monogr.] I-13, II-9
kruk, aardappelpoter holle stok: hōu̯l stǫk (Lommel), staak: stāk (Lommel), zetstok: zętstǫk (Lommel) Het stuk gereedschap waarmee men de gaten in de grond prikt om er pootaardappelen in te doen. Oorspronkelijk is het een dikke stok met een dwarsgeplaatste kruk aan de bovenkant. Het nadeel van deze stok is dat de grond wordt aangedrukt, hetgeen de groei van de plant niet ten goede komt. Moderne pootstokken hebben onderaan een holle buis waardoor de grond wordt weggehaald. Aardappelen gedijen het best in rulle, losse grond om goed door te schieten en vrucht te kunnen zetten. Zie ook de toelichting in het lemma Aanaarden. Zie voor de fonetische documentatie van het woord(deel) aardappel het lemma Aardappel. [N 12, 13; JG 1b; monogr.; add. uit N 12, 12] I-5
krullen krullen: krolle mowken (Lommel), krulletjes: krulekes maoken (Lommel) het haar krullen (krullen maken) [ZND 29 (1938)] III-1-1
krullen (ww.) krullen: het hoawer krollen (Lommel), krullen maken: krolle mowken (Lommel), krulletjes maken: krulekes maoken, krölekes - (Lommel) het haar krullen (krullen maken) [ZND 29 (1938)] III-1-1
kuchen hoesten: hoesten (Lommel), kuchen: kuchen (Lommel), stilletjes hoesten: stillekes hoesten (Lommel) zachtjes hoesten, kuchen [ZND 29 (1938)] III-1-2
kudde schapen kooi: kōi̯ (Lommel) [JG 1a, 1b, 2c; L 6, 25b; A 4, 18; L 20, 18; monogr.] I-12
kuif kruin: Foute opgave; de informant heeft zich hier duidelijk vergist met nr. 040.  kroͅyn (Lommel), kuifje: kəfkə (Lommel) kuif [N 10 (1961)] III-1-1
kuifleeuwerik kuifliewerk: køͅi̯floͅweͅrək (Lommel), lor: Frings, omgesp.  loͅr (Lommel), lorwerk: Frings, omgesp.  loͅwɛrək (Lommel) leeuwerik: kuifleeuwerik (17 overal op open plekken bij woningen aan buitenrand van dorp en stad; puntkuifje; trekt niet; totaal niet schuw; roep [tie-rie-rieuw]; nogal zachte zang [N 09 (1961)] III-4-1
kuifmees bospiepertje: Frings, omgesp.  bospipərkə (Lommel), kuifmees: køͅi̯fmeͅi̯əs (Lommel) kuifmees (11,5 grijze kop met kuifje; alleen in mast- en sparrenbossen; nest vaak in oud eekhoornnest; roep [bi-bi-bi-brr-brr-brr]; zang heel zacht en miesperend [N 09 (1961)] III-4-1