| 33290 |
hede, vlas- of hennepafval |
werk:
wɛ̄rk (L248p Lottum)
|
Rap en bodde bestaat uit langere vezels en kort lint dat bij het zwingelen of hekelen achterblijft en waarvan grof linnen wordt gemaakt; scheven bestaat uit alleen de bastdeeltjes. [L 43, 3; S 13; monogr.]
I-5
|
| 32712 |
heen en weer ploegen |
bouwen met een hondploeg:
bǫu̯ǝ met˱ ǝn omplōx (L248p Lottum),
met omgaande voor bouwen:
met˱ ømgandǝ vō ̞r bǫu̯ǝ (L248p Lottum)
|
Onder heen en weer ploegen wordt verstaan de manier van ploegen waarbij men aan één kant van de akker begint en dan de ene voor naast de andere ploegt tot men tenslotte de overzijde bereikt heeft. Het volgende jaar ploegt men andersom. De akker blijft steeds vlak; er ontstaan geen verhogingen of verlagingen. Heen en weer ploegen is alleen mogelijk met een wentelploeg of met een keerploeg, een ploeg waarvan men het kouter en het riester kan verstellen. Met beide soorten ploegen kan men dus langs de laatstgeploegde voor terug ploegen. [N 11A, 117a; monogr.]
I-1
|
| 24607 |
heermoes |
kattestaart:
katǝstart (L248p Lottum)
|
Equisetum arvense L. Zeer algemeen voorkomend onkruid uit de paardestaart-familie (Equisetum L.) op bouwland, grasland, tuinen en bermen met een rechtopstaande holle stengel, die geleed is en gemakkelijk uiteen te trekken. Op de grens van de afzonderlijke leden bevindt zich een krans van schubben, die de bladeren vertegenwoordigen. Deze sporenplant bloeit van april tot mei en varieert in hoogte van 10 tot 80 cm. In het algemeen bekender onder de familienaam paardestaart. L 214a: "De volksmond zegt dat onderaan de wortel van de katǝstart een gouden knøpkǝ zit." L 250: "Gedroogde blaadjes worden als medicinale thee gebruikt bij pijnlijke urinelozing." De samenstellingen met -staarts zijn verschoven vormen van staart; vergelijk het lemma Ploegstraat in aflevering I.1, blz. 62. [A 17, 5; A 49B, 4; monogr.]
I-5
|
| 18015 |
hees, schor |
hees:
heisch (L248p Lottum)
|
hees [SGV (1914)]
III-1-2
|
| 32815 |
hefboom van de cultivator |
verstellinggreep:
vǝrstęleŋgrēp (L248p Lottum)
|
Met de hefboom van een wielcultivator laat men het raam zover zakken dat de tanden op de gewenste diepte door de grond gaan. Om de cultivator buiten werking te stellen zet men m.b.v. de hefboom het raam in zijn hoogste stand, zodat de tanden geheel vrij van de grond zijn. Bij een sleepcultivator worden m.b.v. de hef-boom de assen met veertanden naar achteren (= dieper) of naar voren (= minder diep) gedraaid. [N 11A, 151i; monogr.]
I-2
|
| 24168 |
heggenmus |
hegmus:
hegmusch (L248p Lottum)
|
Hoe heet de heggemusch? [DC 06 (1938)]
III-4-1
|
| 23208 |
heilig |
heilig:
hèllig (L248p Lottum)
|
heilig [SGV (1914)]
III-3-3
|
| 33725 |
hek |
stanketsel:
staŋkɛtsǝl (L248p Lottum)
|
Algemene benaming. [N 14, 62; S 13; L 1a-m; RND 8, 20; R I, 44; R I, 45; monogr.]
I-8
|
| 33726 |
hek aan de ingang van een wei |
hek:
hęk (L248p Lottum),
varen:
vǭrǝ (L248p Lottum)
|
In dit lemma zijn vooral de antwoorden ondergebracht van de vragen naar ø̄hek aan de ingang van een weiø̄ (N 14, 67), ø̄een (toegangs)hek, gevlochten van twijgen en opgehangen tussen twee stijlen, dat in een omheining is aangebracht of op een dam (in een sloot) is geplaatstø̄ (A 25, 5a), ø̄een hek, slag- of draaiboom op een doorgang naar akker of weide, of ter versperring van een weg in privaatbezitø̄ (L 19B, 6). [N 14, 67; A 25, 5a; L 19B, 6; Vld.; JG, 2c; monogr.]
I-8
|
| 19461 |
hek, hekwerk |
staketsel:
stangketsel (L248p Lottum)
|
hek [SGV (1914)]
III-2-1
|