| 33852 |
trappelende bewegingen maken |
trampelen:
trampǝlǝ (Q009p Maasmechelen)
|
Het paard tilt de poten hoog genoeg op, maar werpt ze niet vooruit; het blijft ter plaatse trappelen. [N 8, 70b en 71]
I-9
|
| 32619 |
trechter op de gierton |
beerpattel:
bē̜rpatǝl (Q009p Maasmechelen),
beerpot:
bē̜rpo.t (Q009p Maasmechelen),
zeikkaar:
zęi̯kkār (Q009p Maasmechelen)
|
In het spongat van de oude houten gierton werd een trechter geplaatst. Langs deze trechter goot men de gier met een emmer de ton in. Bij het vervoer van de gier werd de trechter vaak afgedekt met een oude jutezak. [N 18, 123; N 11A, 53c; JG 1a + 1b; monogr.]
I-1
|
| 33954 |
treiten |
treiten:
tręi̯ǝ (Q009p Maasmechelen),
treitsen:
tręi̯tsǝ (Q009p Maasmechelen)
|
Leren omwikkelingen van het haam, waaraan de trekhaken of -ogen bevestigd zijn. [N 13, 5]
I-10
|
| 26671 |
trekbalk |
boom:
bǫwm (Q009p Maasmechelen)
|
De balk aan de koning van de rosmolen waaraan het paard gespannen wordt. In Q 9 was dit gewoonlijk een nog van de schors voorziene boomstam. [N D, 30]
II-3
|
| 33955 |
trekhaken, -ogen |
haambeugel:
hāmbygǝl (Q009p Maasmechelen),
ogen:
ǫu̯.gǝ (Q009p Maasmechelen),
stroppen:
strøpǝ (Q009p Maasmechelen),
trekhaken:
trękhǭkǝ (Q009p Maasmechelen),
%%enkelvoud%%
trękhǭk (Q009p Maasmechelen),
trekogen:
trękǫu̯gǝ (Q009p Maasmechelen)
|
IJzeren haken of ogen die aan de voorkant van het haam aan de haamijzers of treiten bevestigd zijn, op elke haamspaan een. Aan die haken of ogen worden de strengen bevestigd waarmee het paard trekt. Er zijn hamen met ogen, dan hebben de strengen aan het uiteinde haken, heeft het haam daarentegen haken, dan zijn de strengen aan het uiteinde van ogen voorzien. [JG 1a, 1b, 2b; N 13, 6a en 6b; N 36, 12]
I-10
|
| 33195 |
trekker van de aanaardhandploeg |
vuistknuppeltje:
vusklø̄pǝlkǝ (Q009p Maasmechelen)
|
Het dwarse handvatvan de aanaardhandploeg. Voor sjoek- naast trek-handvat zie aflevering I.1, blz. 12: schokkelen, schoggelen voor "schudden". [N 18, 46b]
I-5
|
| 34589 |
trekschei |
trekschei:
tręksxē̜ (Q009p Maasmechelen)
|
De eerste van de verbindingscheien tussen de berries. Aan de uitstekende delen schei werden vaak de trekkettingen of de strengen vastgemaakt met behulp van platte, gebogen ijzers. Zie ook het lemma uitstekende delen van de trekschei en in WLD I.10, het lemma strengen. Zowel het feit dat er opgaven in het meervoud voorkomen als de opmerking van de correspondent uit Q 111 wijzen erop dat ook de tweede schei als trekschei gebruikt wordt: "het vastmaken van de strengen is hier gebruikelijk aan het tweede balkje indien licht geladen, anders aan het eerste balkje". Opmerking bij de kaart: er zijn vier benamingen die op het eerste zicht samenstellingen zijn van de plaatselijke benaming voor "streng" (hacht, kling, klink en trek). De verspreiding van "trekschei" stemt echter hoegenaamd niet overeen met de verspreiding van trek voor "streng", wat doet besluiten dat het hier om een samenstelling met een deverbativum van het werkwoord trekken gaat (vgl. hiervoor kaart 16 van wld I.10). [N 17, 25a; N G, 58b; JG 1a; JG 1b]
I-13
|
| 33304 |
trekschoffel |
trekschoffel:
tręk[schoffel] (Q009p Maasmechelen)
|
Op een hark gelijkend gereedschap, dat, in tegenstelling tot de duwschoffel, getrokken wordt. Er kunnen één of meerdere schoffelijzers aan de steel zitten. Het wordt gebruikt om onkruid te wieden of om de grond los te maken. Het is een kleine uitvoering van de hak voor lichter en fijner werk. Voor de fonetische documentatie van het woord(deel) schoffel zie het lemma Schoffel. [N 18, 49 en 51; monogr.]
I-5
|
| 31700 |
trekzaag, boomzaag |
blokkenzeeg:
blokǝzē̜x (Q009p Maasmechelen),
blø̄k˲zē̜x (Q009p Maasmechelen),
boomzeeg:
bǫwmzē̜x (Q009p Maasmechelen),
kortzeeg:
kǫrt˲zē̜x (Q009p Maasmechelen)
|
Zaag met een blad van 1.5 tot 2 meter lengte. De twee handvatten van de zaag liggen in het verlengde van het zaagblad en steken daar 30 à 40 cm boven uit. De trekzaag dient om bomen en ruw hout door te zagen. Ze wordt bediend door twee personen. Zie ook afb. 2. De trekzaag wordt behalve door de houtzager ook door andere houtbewerkende beroepen gebruikt. De kuiper zaagt er stukken boomstam mee die ongeveer de lengte van een duig hebben en de klompenmaker de zgn. bollen, stukken boomstam in de lengte van een klomp. [N E, 7; N 18, 128; N 47, 14; N 50, 11a + 17a; N 75, 116a; L 36, 49; Bakeman 8; monogr.]
II-12
|
| 28807 |
trevira |
trevira:
trevira (Q009p Maasmechelen)
|
Synthetische vezelstof. [N 62, 75c]
II-7
|