e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Merselo

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
ijzeren haak aan de puthaak puthaak: pøthōͅk (Merselo) [N 12 (1961)] I-7
ijzig ijzig: iēzeg (Merselo) ijzig III-4-4
illustratie illustratie (<fr.): ielustratie (Merselo) illustratie [SGV (1914)] III-3-1
in de breedte ploegen in de breedte bouwen: in dǝ bretǝ bǫu̯ǝ (Merselo), kort voren: kǫrt ˲vōrǝ (Merselo) Omdat men slechts korte voren kan ploegen en zeer vaak moet keren, wordt een akker alleen maar in de breedte geploegd wanneer hij een bijzondere bewerking nodig heeft. [N 11A, 116b] I-1
in de lengte ploegen in de lengte bouwen: in dǝ lɛ ̝ŋtǝ bǫu̯ǝ (Merselo) Doorgaans bewerkt men een akker op deze wijze, omdat men dan zo lang mogelijke voren kan ploegen en zo min mogelijk hoeft te keren. [N 11A, 116a; monogr.] I-1
in de voor door de voor: dø̜r dǝ [voor] (Merselo) Het paard dat een karploeg trekt, gaat "in de voor", d.w.z. door de ploeggeul. Als een zwaardere rechtse ploeg door een tweespan getrokken wordt, gaat het rechter paard (van achteren gezien) door de voor. Door de voor gaat ook het rechter wiel van een rechtse karploeg. [JG 1a; N 11A, 141b; monogr.] I-1
in duigen vallen rateren: rājǝrǝ (Merselo), verrateren: vǝrrājǝrǝ (Merselo) Gezegd van een vat dat in stukken uiteenvalt als gevolg van het losraken van duigen en banden. [monogr.] II-12
in ondertrouw gaan aantekenen: ántaekene (Merselo) in ondertrouw gaan III-2-2
in panden ploegen in lopen bouwen: in lȳǝp˱ bǫu̯ǝ (Merselo) Panden zijn delen van een akker van gelijke of ongelijke grootte. Men ploegde in panden met name in de herfst. Ook in de tuinbouw is het gebruik bekend. Bij het ploegen in panden ontstaat er meestal een rug in het midden en in elk geval een diepe voor aan de zijkanten van het pand. Men ploegde een akker in panden a) als hij laaggelegen of vochtig was en - indien vlak geploegd - het overtollige water niet kwijt kon worden, b) als men er verschillende gewassen op wilde verbouwen, c) als de akker erg breed was en er dus bij de normale manier van ploegen veel tijd en arbeid verloren ging met het slepen over de lange wendstroken, d) als men te weinig mest had (in arme streken) om de akker in één keer te kunnen ploegen. Het ploegen in panden gebeurde meest met een niet-wentelbare of niet-keerbare ploeg. [N 11A, 130b; N 11, 48 + 49 + 53 add.; JG 1b + 1c + 2c add.; A 33, 1 + 16b add.; monogr.] I-1
in verwachting zijn aangebrand: ongewild zwanger  ángebrând (Merselo), aangeteld: ángeteeld (Merselo), aantellen: ántelle (Merselo), besteld: is er al wat besteld bij je vrouw? = is ze al zwanger?  besteld (Merselo), groot gaan: groeët gaon (Merselo), in positie: ien peziesie (Merselo), onderweg zijn: al een half jaar onderweges zien = reeds een half jaar zwanger zijn  ònderweges zien (Merselo), overtijd zijn: ovvertied zien (Merselo), wat onder de scholk hebben: schort, voorschoot  wat ònder de scholk hebbe (Merselo) (in) (blijde) verwachting || in verwachting raken || in verwachting zijn || in verwachting zijnde || wanneer een meis (ongehuwd) in verwachting was/is || zwanger zijn || zwanger zijnde III-2-2