| 32837 |
akkersleep, weidesleep |
reep:
ręi̯.p (L319p Molenbeersel),
rijzer:
rī.zǝr (L319p Molenbeersel)
|
Het toestel of werktuig waarmee men de akker en/of de weide sleept. Behalve de sleeptypen die door de afb. 89 t/m 95 worden voorgesteld, werd ook de omgekeerde eg als sleep gebruikt. Zo nodig verzwaarde men die met graszoden, een zak aarde of iets dergelijks. Vaak werd de sleepeg voorzien van berkenrijs, doorn- of braamtakken of prikkeldraad. Men kon deze tussen de egbalken door vlechten, onder de eg vastbinden of achter aan de eg bevestigen. Zulk een sleep gebruikte men vooral om pas gezaaid spurrie-, klaver-en graszaad slepend in de grond te brengen. Soms werd er ook een tarwe- of een aardappelveld mee bewerkt. De omgekeerde eg kon - al dan niet voorzien van rijshout e.d. - ook als weidesleep dienen, voor het slechten van molshopen, het fijner uitsmeren van verspreide mest en ter bestrijding van mosvorming. Men sleepte de akker of de weide soms ook wel met een grote bos berken- of andere takken, die men van voren bijeenbond of - gespreid - tussen twee balken klemde. Voor het ''sleep''-gedeelte van varianten verderop in het lemma zie men het simplex sleep aan het begin. In het lemma ''eg'' vindt men de waarde van het woord(deel ''eg'' resp. ''eg'' verklaard. [JG 1a+ 1b+ 1c+ 1d; N 11, 85; N 11A, 179 + 181b + c; N 14, 81; N 18, 22; N 27, 1a add.; N J, 10; N P, 17 + 18; N Q, 17; A 13, 16b; A 40, 10a + b; div.; monogr.]
I-2
|
| 23195 |
allerheiligen |
allerheiligen:
alərhailəgə (L319p Molenbeersel)
|
Allerheiligen. [ZND 19A (1936)]
III-3-3
|
| 23196 |
allerzielen |
allerzielen:
alərzīələ (L319p Molenbeersel)
|
Allerzielen. [ZND 19A (1936)]
III-3-3
|
| 20656 |
andijvie |
andijvie:
andi.vi (L319p Molenbeersel)
|
[Goossens 1b (1960)]
I-7
|
| 28580 |
angel |
angel:
a.ŋǝl (L319p Molenbeersel)
|
Het verdedigingsmiddel van de bij dat zich aan het achterlijf bevindt. Het is een scherp, hol spiesje, van weerhaakjes voorzien en verbonden met een gifblaasje. Hiermee steken moer en werkbij. De dar mist dit wapen. [N 63, 73a; L 32, 26; JG 1a+1b; monogr.]
II-6
|
| 33621 |
anjelier |
flet:
ook ZND 1 (a-m) en ZND 1u, 007
flēͅtə (L319p Molenbeersel),
giroffel:
ook ZND 1 (a-m) en ZND 1u, 007
giroffel (L319p Molenbeersel)
|
Anjelier, Fr. oeillet, Lat. Dianthus [ZND 15 (1930)]
I-7
|
| 19819 |
anjer, anjelier (dianthus caryophyllus l.) |
geroffel:
-
zirofəl (L319p Molenbeersel)
|
tuinanjer
III-2-1
|
| 33617 |
appel, algemeen |
appel:
appel (L319p Molenbeersel, ...
L319p Molenbeersel),
apəl (L319p Molenbeersel, ...
L319p Molenbeersel)
|
[ZND 01 (1922)] [ZND 26 (1937)]
I-7
|
| 33100 |
aren lezen |
spieren rapen:
spē.rǝ rā.pǝ (L319p Molenbeersel)
|
Het oprapen en verzamelen van de achtergebleven aren op het veld. Het was vroeger gewoonte de aren die op het pasgemaaide en geoogste veld achterbleven, te laten liggen, zodat behoeftigen deze konden verzamelen. Het was een vorm van armenzorg. [N 15, 35; JG 1a, 1b, 1c, 2c; L 39, 40; Lu 3, 6; R [s], 31; R 3, 68; monogr.; add. uit A 23, 16.2]
I-4
|
| 32877 |
arend van de zeis |
ang:
ãŋ (L319p Molenbeersel),
hãŋ (L319p Molenbeersel)
|
Het blad van de zeis loopt aan de zijde waar het met de steel verbonden is uit in een smal, vaak extra verstevigd, stukje staal, de arend, dat tegen de steel van de zeis aanligt en door middel van de zeisring daaraan wordt vastgemaakt. Aan het uiteinde is de arend voorzien van een nokje dat in een gat in de steel wordt gestoken of geslagen; soms zijn er twee dergelijke nokjes (vergelijk het woordtype dobbelang). Voor de hoek die de arend met het zeisblad maakt, en het belang hiervan voor een goede "voering" van de zeis, zie de algemene toelichting bij deze paragraaf. Zie afbeelding 5, nummer 1. [N 18, 68a; JG 1a, 1b; A 4, 28c; A 14, 1; L 20, 28c; L 45, 1; monogr.]
I-3
|