| 33489 |
bellefleur |
keulemannetje:
Ceulemannetje
kulemenneke (L368p Neeroeteren),
schaapskopje:
sjoapsköpke (L368p Neeroeteren)
|
appel, soort
I-7
|
| 21600 |
belofte niet houden |
zijn woord breken:
zien woerd brèken (L368p Neeroeteren),
zijn woord terugtrekken:
trekt nie woerd treg (L368p Neeroeteren)
|
hoe heet: een belofte of een gegeven woord niet houden, een overeenkomst opzeggen? (in 1 woord) [ZND 32 (1939)]
III-3-1
|
| 23199 |
beloken pasen |
beloken pasen:
beloeke paose (L368p Neeroeteren)
|
Beloken Pasen. [ZND 01 (1922)]
III-3-3
|
| 32572 |
bemesten |
bemesten:
bǝmęstǝ (L368p Neeroeteren),
mesten:
męstǝ (L368p Neeroeteren)
|
De in dit lemma opgenomen woorden betekenen "mest in het land doen, het land vruchtbaar maken met stalmest". Ze worden doorgaans gebruikt in combinatie met "akker", "(stuk) land" e.d., ook al is dit object - behoudens een enkele uitzondering - bij de onderstaande woordtypen er niet bij vermeld. Voor mesten in de zin van "mest naar het land brengen" en "mest over het land uitspreiden" zie men de lemmata mest uitrijden en mest verspreiden. [JG 1a + 1b; N 11, 14; N 11A, 1; L 1a -m; L 31, 18; S 23; mongr.]
I-1
|
| 32769 |
benamingen van de eg naar het aantal hoofdbalken |
vierbooms[eg]:
vērbǫu̯ms˱[eg] (L368p Neeroeteren),
vijfbooms[eg]:
vī.f˱bǫu̯ms˱[eg] (L368p Neeroeteren)
|
De driehoekige (houten) eg had gewoonlijk maar twee hoofdbalken die van voren (bij het aanspanningspunt) met elkaar verbonden waren en verder naar achteren door enkele scheien uiteen gehouden werden. De vierhoekige eg had soms drie, maar meestal vier tot zes hoofdbalken, al naar gelang de grootte. In de betrokken woordtypen hieronder vertegenwoordigt drie tevens dialectvarianten van het type drij. Varianten van de typen twee- t/m zesboomseg hebben in het lid booms soms het vocalisme (umlaut) van de plaatselijke meervoudsvorm van boom. Voor het woord(deel) ''eg'' resp. ''eg'' zie de toelichting bij het lemma ''eg''. [N 11, 75; N 11A, C]
I-2
|
| 33762 |
benamingen van het paard naar de leeftijd |
(een) driejarige:
drīǝjorǝgǝ (L368p Neeroeteren),
(een) tweejarige:
twīǝjǭrǝgǝ (L368p Neeroeteren),
jaarling:
jorleŋ (L368p Neeroeteren)
|
Namen voor het onderscheid naar de leeftijd zijn talrijk. Specifieke namen treffen wij vooral aan tijdens de ontwikkeling van jong veulen tot paard. Na één jaar is het een jaarling. Wordt het op anderhalve à tweejarige leeftijd voor het eerst met een merrie voor een voertuig gespannen, dan heet het aanspanner of achttienmaander. Zijn de veulens na circa twee jaar volwassen geworden, dan zijn het tweejarigen of twenters. Nadien worden nog weinig specifieke namen volgens de leeftijd gegeven, behalve als de paarden (te) oud geworden zijn: ouder paard (zes tot twaalf jaar), oud paard (dertien jaar en meer). De leeftijd van een paard kan worden vastgesteld aan de hand van het gebit. Als alle vaste snijtanden volledig doorgekomen zijn, heeft het een "volwassen gebit". Vanaf nu wordt de leeftijd bepaald op grond van de veranderingen die zich op het kauwvlak van de ondertanden voltrekken en van de hoek die de ondertanden met deze uit de bovenkaak vormen. Tot achtjarige leeftijd is de ouderdom nauwkeurig vast te stellen; daarna wordt het wat moeilijker en noemt men een paard aftands. [A 32, 11a, 11b, 11c, 11d, 11e en 11f; A 45, 28a; N 8, 5, 15, 20, 62f en 62g; monogr.]
I-9
|
| 25103 |
benauwd en vochtig weer |
drukkend (weer):
drekkend (L368p Neeroeteren),
stikkend:
stikkend (L368p Neeroeteren),
wassig weer:
LET OP: de paginering van deel 2 (Ned.-Brees).
het wèèr is nogal wössig (L368p Neeroeteren)
|
drukkend warm, gezegd van het weer [zwoel, mof, zoel, flauw, smoel] [N 81 (1980)] || vochtig en warm weer || zwoel [ZND 08 (1925)]
III-4-4
|
| 17672 |
benen (spotnamen) |
pikkels:
pikəls (L368p Neeroeteren),
stokken:
stɛkər (L368p Neeroeteren, ...
L368p Neeroeteren)
|
benen: rechte, vormloze benen [mok-, motbeene] [N 10 (1961)] || benen: spotbenamingen [billewaage, pikkels, stekken] [N 10 (1961)]
III-1-1
|
| 25054 |
bepaalde hoeveelheid |
heleboel:
LET OP: de paginering van deel 2 (Ned.-Brees).
einen hiêleboel (L368p Neeroeteren),
klats (vloeistof):
klatz (L368p Neeroeteren),
ps. zo wordt het ook geschreven!
klats (L368p Neeroeteren),
poes:
ein pûs (L368p Neeroeteren),
portie:
puursie (L368p Neeroeteren),
reik:
("Doa höbste vèèl reik aan").
reik (L368p Neeroeteren),
zwik:
ein zwik (L368p Neeroeteren)
|
bepaalde hoeveelheid || bepaalde hoeveelheid (vloeistof) || beschikbare hoeveelheid
III-4-4
|
| 30190 |
bepleisteren |
met leem insmeren:
męt lęjm ensmīrǝ (L368p Neeroeteren)
|
De gevlochten vulling van een vak of wand met leemspecie bestrijken. In L 320a gebeurde het 'bezetten' met leem, kalk en haren die door de kapper bijeengespaard waren. Het aanbrengen van de leem werd in Q 121 door de 'leemklener' ('lēmklęǝnǝr') gedaan, in Q 96a en Q 96c door de 'plakker' ('pl'kǝr'). Zie voor het woordtype '(be)klenen' ook RhWb IV, kol. 705 s.v. 'klennen ii': ø̄Lehm in die Gefachwand schmieren, plästern.ø̄ Het woordtype 'spervelen' (Q 30) is een afleiding van het woord 'spervel', de benaming voor een rechthoekig plankje met aan de onderzijde een handvat dat wordt gebruikt bij het bepleisteren van muren. Zie ook het lemma 'Speciebord'. [S 21; L 1a-m; N 4A, 53h; N F, 56d; N 31, 45c; monogr.]
II-9
|