| 34574 |
wiel |
rad:
rǭǝt (P117p Nieuwerkerken),
meervoud
rǭr (P117p Nieuwerkerken),
wiel:
wil (P117p Nieuwerkerken)
|
Algemene benaming voor het wiel van een kar of een wagen. De karren en wagens hebben aanvankelijk houten wielen met daarrond een ijzeren band, om slijtage tegen te gaan. Na de tweede wereldoorlog werden deze houten wielen geleidelijk aan vervangen door wielen met luchtbanden. Afhankelijk van de omtrek heeft een wiel tien tot veertien spaken. [N 17, 57a-b + add; N 18, 99 + add; N G, 4; JG 1a + 1b; Gi 1,1; L 20, 21; L 38, 41; A 2, 60; A 4, 21; A 43, 1a-b; Wi 5; S 29; monogr.]
I-13
|
| 31573 |
wielband |
beslag:
bǝsláx (P117p Nieuwerkerken),
karreep:
kē̜rriǝp (P117p Nieuwerkerken)
|
De ijzeren hoepel die door de smid om de houten velg van een kar of wagen wordt gelegd. Zie ook afb. 209a. [N G, 46a; N 17, 67; A 42, 17; JG 1a; JG 1b; L 20, 20c; A 4, 20c; N 33, 8 add.; monogr.; Vld.; div.]
II-11
|
| 20852 |
wijn |
wijn:
wéén (P117p Nieuwerkerken)
|
wijn [RND]
III-2-3
|
| 32859 |
wilde zuring |
wilde sulker:
welǝ sø.lǝkǝr (P117p Nieuwerkerken),
welǝ sølkǝr (P117p Nieuwerkerken)
|
Wilde zuring of veldzuring, een algemeen voorkomende plant met rood uitziende stelen en een losse aarachtige bloemtop die in de weiden en langs de sloten groeit: Rumex acetosa (tot 50 cm hoog) of Rumex acetosella (25 cm hoog). Botanici onderscheiden vele variëteiten, die ongetwijfeld tussen de onderstaande namen zijn terug te vinden. Naamsverwarring met de klaverzuring (Oxalis acetosella), die van een andere familie is dan de veldzuring, slechts 10 cm hoog en met drietallige blaadjes gelijkend op de gewone klaver, is zeker niet uit te sluiten. De meest voorkomende volksnamen voor deze plant bevatten het element klaver-; daarom zijn deze apart geplaatst (groep B). Onder C staan nog enkele volksnamen die doorgaans andere planten aanduiden, zoals hazebrood (voor Luzula, veldbies), hondsribbe (voor Plantago lanceolata, smalle weegbree) en suikerij (voor Taraxacum, paardebloem); zie ook de toelichting bij het lemma ''oude grassoorten''. Wel moet onderscheid gemaakt worden tussen de hier behandelde wilde zuring die als onkruid wordt beschouwd en die de koeien niet eten (en dus moet worden bestreden) en de tamme zuring die als groente wordt gekweekt. De Limburgse volksnamen voor deze laatste plant komen ter sprake in de afleveringen over het Boerenhuis bij de moestuin. Zie afbeelding 1.' [N 14, 84a; JG 1b, 2c; L 34, 57; monogr.]
I-3
|
| 24510 |
wilgenkatje |
katje van de tuum:
ketjes van de tuuəm (P117p Nieuwerkerken)
|
katjes v. sommige bomen [ZND 34 (1940)]
III-4-3
|
| 17596 |
wimper |
wimper:
wimpers (P117p Nieuwerkerken)
|
lange wimpers (haartjes aan de oogleden) [ZND 34 (1940)]
III-1-1
|
| 33832 |
windzuiger |
windschepper:
węntsxø̜pǝr (P117p Nieuwerkerken)
|
Paard dat zich bijv. op de rand van een deur of voerbak vastklemt en met een klokkend geluid lucht naar binnen zuigt, die in de plaats van in de longen in de maag terechtkomt. Door te veel lucht in de maag kan het koliek (zie het lemma ''buikkrampen'' (7.4)) krijgen. [JG 1a, 1b; N 8, 62q, 84f en 85; A 48A, 41b en 41c]
I-9
|
| 21566 |
winkelkorf |
kalebas:
verfranst
ien kalbas (P117p Nieuwerkerken),
korfje:
e muet
ieə kərfke (P117p Nieuwerkerken),
zak:
zak (P117p Nieuwerkerken)
|
Korf of zak die aan de arm gedragen wordt wanneer men naar de winkel gaat. [ZND 36 (1941)]
III-3-1
|
| 22770 |
winnen |
winnen:
(w)Ene (P117p Nieuwerkerken),
weeine (P117p Nieuwerkerken)
|
III. Winnen; hij won; gewonnen. [ZND 25 (1937)] || winnen [GTRP (1980-1995)]
III-3-2
|
| 24279 |
winterkoninkje |
koninkje:
keuninkske (P117p Nieuwerkerken)
|
winterkoninkje [ZND 34 (1940)]
III-4-1
|