| 25519 |
werktuig waarmee de oven wordt leeggehaald |
ovenijzer:
hōvǝnīzǝr (L314p Overpelt),
rochelgeerd:
roxǝlgērt (L314p Overpelt),
rochelhout:
roxǝlhǫwt (L314p Overpelt),
rochelijzer:
roxǝlīzǝr (L314p Overpelt)
|
Gereedschap om de oven leeg te halen of om het overblijvende vuur in de hoeken te vegen. Dit lemma vertoont inhoudelijk veel over-eenkomst met het lemma ''rakelijzer''. Het is ook mogelijk dat dezelfde handeling geschiedt door een ovendweil of ovenbezem. Zie het lemma ''ovendweil of ovenbezem''. Verschillend soort gereedschap wordt gebruikt voor het leeghalen van de oven. Het kan een haaks omgebogen ijzer zijn met houten heft of een ijzer met vooraan een krul en met een houten handvat of een ijzeren of een houten vierhoekig blad met haaks daar bovenop een steel met handvat. Het kan ook simpelweg een bonestaak zijn die nat wordt gehouden. Een houten werktuig krijgt nogal eens de voorkeur boven een ijzeren, omdat volgens de boeren (Weyns 33) de ijzeren rakelstokken de oventegels te zeer doen slijten. Getuige de woordtypen "zwouw" en "zwoelde" wordt soms de ovenpaal gebruikt. Men moet er rekening mee houden dat een aantal woordtypen boerentermen zijn. Zie afb. 12. [N 29, 11c; OB 2, 2b; OB 2, 2a; N 29, 5b; OB 2, 2f; monogr.]
II-1
|
| 25135 |
wervelwind |
draaiwind:
draaiwind (L314p Overpelt),
dräjweͅnd (L314p Overpelt),
houwmouw:
houwmouw (L314p Overpelt),
hōͅwmōͅw (L314p Overpelt),
lawine:
lawinə (L314p Overpelt),
wervelwind:
weͅrvəlwēnt (L314p Overpelt)
|
wervelwind [ZND B2 (1940sq)] || wervelwind [hauwmauw, remouw, hauw, ow, mouwmeuke, windroes] [N 22 (1963)] || Wervelwind. Hoe noemt men een ronddraaiende wind, die stof en zand van de grond doet opwervelen of water als een zuil omhoogzuigt ? (Nederl. wervelwind, in heviger vorm wel cycloon. N.B. Het Zeeuws-vlaamse nikkelstaart, het Drentse nokstaart, enz. doen ve [ZND 49 (1958)]
III-4-4
|
| 24399 |
wesp |
wesp:
wesp (L314p Overpelt, ...
L314p Overpelt)
|
wesp [Willems (1885)], [ZND 27 (1938)]
III-4-2
|
| 33666 |
wetering |
wetering:
wētǝreŋ (L314p Overpelt)
|
Hooiwei met sloten omgeven. [N 14, 57; N 14, 61; N 14, 53 add.; N 14, 52 add.; N 18, 19 add.; L 19B, 2aI, RND 20]
I-8
|
| 32893 |
wetten met de strekel, strijken |
wetten:
wętǝn (L314p Overpelt)
|
De benamingen voor het wetten met de houten strekel, het strijken. Zie verder de algemene toelichting bij deze paragraaf en afbeelding 9, nummer 1. [JG 1a, 1b, 1d; monogr.]
I-3
|
| 32900 |
wetten met de wetsteen |
wetten:
węten (L314p Overpelt)
|
Het scherpen van de zeis of de zicht met de wetsteen. Zie de algemene toelichting bij deze paragraaf en afbeelding 9, nummer 2. [JG 1a, 1b; add. uit: N 14, 131; N 18, 80; A 4, 28; A 14, 10; A 23, 16; monogr.]
I-3
|
| 29146 |
weverij |
voorhuis:
vø̜rhūs (L314p Overpelt)
|
Ruimte waarin geweven wordt. Naast een ruimte in het huis (zie het lemma ɛweefkamerɛ) kan de plaats waar geweven wordt ook buiten het huis zijn, bijv. een schuur, zomerhuisje of een spinhuis. De weverij kan ook een afdeling in een fabriek betekenen.' [N 39, 4; N 5A øIŋ, 9a; monogr.]
II-7
|
| 24408 |
wezel |
wezeltje:
wisəlkə (L314p Overpelt),
in de zegswijze: zo bang (oid) als een wezel
wisəlkə (L314p Overpelt)
|
wezel [ZND 48 (1954)], [ZND 48 (1954)]
III-4-2
|
| 33300 |
wieden, algemeen |
plukken:
pløkǝ (L314p Overpelt),
wieden:
węi̯ǝ (L314p Overpelt)
|
Onkruid bestrijden in het algemeen, ongeacht de manier waarop of het gereedschap waarmee dat gebeurt. Vergelijk ook de meer specifieke handelingen in de andere lemmaɛs van deze paragraaf. De benamingen voor het object onkruid, dat in de woordtypen tussen haken is geplaatst, vindt men in het lemma Onkruid, Algemeen. [N 15, 2; N Q, 11b; JG 1a, 1b, 2c; A 47, 11b; L B2, 272; L 8, 92; S 43, Wi 39; monogr.; add. uit N 18, 8b; A 39, 1b]
I-5
|
| 34574 |
wiel |
karrenwiel:
kęrǝwil (L314p Overpelt),
rad:
rǭǝt (L314p Overpelt),
meervoud
rǭ.r (L314p Overpelt),
radje:
verkleinwoord
rø̜tjǝ (L314p Overpelt)
|
Algemene benaming voor het wiel van een kar of een wagen. De karren en wagens hebben aanvankelijk houten wielen met daarrond een ijzeren band, om slijtage tegen te gaan. Na de tweede wereldoorlog werden deze houten wielen geleidelijk aan vervangen door wielen met luchtbanden. Afhankelijk van de omtrek heeft een wiel tien tot veertien spaken. [N 17, 57a-b + add; N 18, 99 + add; N G, 4; JG 1a + 1b; Gi 1,1; L 20, 21; L 38, 41; A 2, 60; A 4, 21; A 43, 1a-b; Wi 5; S 29; monogr.]
I-13
|