| 30506 |
deklatten |
daklatten:
daklatǝ (Q012p Rekem)
|
De latten op het dak waaraan de stro- of rietbedekking wordt vastgemaakt. [N F, 32b; N 4A, 14a]
II-9
|
| 19704 |
deksel |
deksel:
dêksel (Q012p Rekem),
dêksəl (Q012p Rekem),
dɛksəl (Q012p Rekem, ...
Q012p Rekem,
Q012p Rekem)
|
deksel [ZND 01 (1922)], [ZND 22 (1936)]
III-2-1
|
| 32618 |
deksel van de metalen gierton |
deksel:
dęksǝl (Q012p Rekem)
|
De zinken gierton wordt van boven afgesloten met een deksel dat scharnierend bevestigd is aan de kraag van de vulopening. [JG 1a + 1b; N 11A, 54b; monogr.]
I-1
|
| 33992 |
dekzeil |
bâche:
baš (Q012p Rekem)
|
Zeil dat de rug van het paard bedekt als het regent. [JG 1a, 1b]
I-10
|
| 33916 |
dempig |
dempetig:
dɛmpǝtex (Q012p Rekem),
dempig:
dɛ.mpǝx (Q012p Rekem)
|
Gezegd van runderen of paarden met dempigheid, een bemoeilijking van de ademhaling; bij runderen is het vaak een naziekte van het mond- en klauwzeer. Het paard vertoont een versnelde ademhaling, gepaard met een temperatuursverhoging en hoesten. Dempigheid of kortademigheid is niet chronisch, in tegenstelling tot ''cornage'' (7.38). [JG 1b; A 48A, 38a; L 1, a-m; L 23, 1a en 1b; N 8, 87, 88 en 89a; N 52, 24; S 6]
I-9
|
| 19048 |
denken |
denken:
əg dɛiŋk, vər dɛinkə (Q012p Rekem)
|
ik denk, wij denken (of peinzen?) ik dacht het wel, wij dachten het ik heb het gedacht [ZND 08 (1925)]
III-1-4
|
| 24476 |
dennenappel |
dennenknop:
verzamelfiches; ook ZND01, u 31
dɛnəknōp (Q012p Rekem)
|
dennenappel [ZND 01 (1922)]
III-4-3
|
| 22087 |
dennennaalden |
dennenspangen:
dɛnəspàŋ (Q012p Rekem),
spangen:
spaŋə (Q012p Rekem)
|
dennenaald [ZND 01 (1922)]
III-4-3
|
| 24537 |
dennenwortel |
piel:
pēəl (Q012p Rekem)
|
penvormige wortel van een denneboom [N 27 (1965)]
III-4-3
|
| 27577 |
deputaatkolen |
gratis kolen:
gratis kolen (Q012p Rekem
[(Zwartberg / Eisden)]
[Zwartberg, Waterschei])
|
Het in natura uitgekeerde deel van de bezoldiging van een mijnwerker. Volgens verschillende invullers uit Q 121 bestondende "deputaatkolen" of "arbeiterkolen" meestal uit schachtkool, wat inhield dat het grote brokken kool waren gemengd met gruis en/of stof. De brokken werden stukgeslagen, gezeefd en gesorteerd en van het gruis werd "gedeks" gemaakt, een mengsel van gruis en leem ter afdekking van kachel of fornuis voor de nacht. De "beambtekolen" daarentegen waren meestal antraciet, in diverse dikten gezeefd, zonder gruis. De respondent uit Q 21 merkt over dedeputaatkolen verder nog op dat de toegekende hoeveelheid varieerde al naar gelang iemand kostwinnaar, medekostwinnaar of alleenstaande was. Wat betreft het woordtype "kolenbon", dit was in feite de bon waarmee de mijnwerker een bepaalde hoeveelheid deputaatkolen in ontvangst kon nemen. Toch is dit woordtype in dit lemma opgenomen omdat uit de opmerkingen van verschillende zegslieden (Q 21, Q 121, Q 121b) blijkt dat de term ook voor de toegekende hoeveelheid kolen zelf werd gebruikt. Zo merkt de invuller uit Q 21 voor de mijn Maurits op dat de mijnwerkers daar onder elkaar nooit over "deputaatkolen", maar altijd over de "kolenbon" spraken en de zegsman uit Q 121b schrijft dat, omdat de verstrekking op de mijn Willem-Sophia plaats vond in de vorm van bonnen, het in natura uitgekeerde gedeelte van het loon de kolenbon(nen) werd genoemd. [N 95A, 5; monogr.]
II-5
|