| 23199 |
beloken pasen |
beloken pasen:
belaoke passe (L266p Sevenum),
bloake Passche (L266p Sevenum, ...
L266p Sevenum)
|
beloken Paschen [SGV (1914)] || De eerste zondag na Pasen, Beloken Pasen, de laatste dag dat men zijn Paasplicht kon vervullen [gebroke Paose, Wiesse Zóndiech]. [N 96C (1989)]
III-3-3
|
| 21464 |
beloven |
beloven:
belaove (L266p Sevenum),
geloven:
gelaove (L266p Sevenum)
|
beloven [gelaove, belaove] [N 96D (1989)]
III-3-1
|
| 21190 |
bemanning |
bemanning:
bemanning (L266p Sevenum),
koppen:
de koppe (L266p Sevenum)
|
de bemanning van een schip [bemanning, équipage] [N 90 (1982)]
III-3-1
|
| 32572 |
bemesten |
mesten:
mēstǝ (L266p Sevenum)
|
De in dit lemma opgenomen woorden betekenen "mest in het land doen, het land vruchtbaar maken met stalmest". Ze worden doorgaans gebruikt in combinatie met "akker", "(stuk) land" e.d., ook al is dit object - behoudens een enkele uitzondering - bij de onderstaande woordtypen er niet bij vermeld. Voor mesten in de zin van "mest naar het land brengen" en "mest over het land uitspreiden" zie men de lemmata mest uitrijden en mest verspreiden. [JG 1a + 1b; N 11, 14; N 11A, 1; L 1a -m; L 31, 18; S 23; mongr.]
I-1
|
| 32769 |
benamingen van de eg naar het aantal hoofdbalken |
vierbooms[eg]:
vērbǫms˱[eg] (L266p Sevenum),
vijfbooms[eg]:
vīf˱bǫms˱[eg] (L266p Sevenum)
|
De driehoekige (houten) eg had gewoonlijk maar twee hoofdbalken die van voren (bij het aanspanningspunt) met elkaar verbonden waren en verder naar achteren door enkele scheien uiteen gehouden werden. De vierhoekige eg had soms drie, maar meestal vier tot zes hoofdbalken, al naar gelang de grootte. In de betrokken woordtypen hieronder vertegenwoordigt drie tevens dialectvarianten van het type drij. Varianten van de typen twee- t/m zesboomseg hebben in het lid booms soms het vocalisme (umlaut) van de plaatselijke meervoudsvorm van boom. Voor het woord(deel) ''eg'' resp. ''eg'' zie de toelichting bij het lemma ''eg''. [N 11, 75; N 11A, C]
I-2
|
| 32630 |
benamingen van de ploeg naar de trekkracht |
brabants ploegje voor de ezel:
brǭbants plø̄xskǝ vø̜r dǝn ę̄zǝl (L266p Sevenum
[(een lichte ploeg vooral gebruikt op een keuterbedrijfje)]
)
|
De door een koe of os getrokken ploeg was in L 163 aanvankelijk een voetploeg, later een karploeg; in L 192a was het een gewone ploeg, in L 192b een omganger, in L 246 en 292 een brabantse ploeg; de ploeg van een zgn. osse-, ezels- of koeboer had in L 290 van voren een wieltje en liep iets lichter dan de voetploeg. [N 11, 30; N 11A, 78 + 79 + 142; monogr.]
I-1
|
| 33762 |
benamingen van het paard naar de leeftijd |
(een) eenjarige:
īnjø̜̄regǝ (L266p Sevenum),
(een) tweejarige:
twījø̜̄regǝ (L266p Sevenum),
veulen:
vø̜̄lǝ (L266p Sevenum)
|
Namen voor het onderscheid naar de leeftijd zijn talrijk. Specifieke namen treffen wij vooral aan tijdens de ontwikkeling van jong veulen tot paard. Na één jaar is het een jaarling. Wordt het op anderhalve à tweejarige leeftijd voor het eerst met een merrie voor een voertuig gespannen, dan heet het aanspanner of achttienmaander. Zijn de veulens na circa twee jaar volwassen geworden, dan zijn het tweejarigen of twenters. Nadien worden nog weinig specifieke namen volgens de leeftijd gegeven, behalve als de paarden (te) oud geworden zijn: ouder paard (zes tot twaalf jaar), oud paard (dertien jaar en meer). De leeftijd van een paard kan worden vastgesteld aan de hand van het gebit. Als alle vaste snijtanden volledig doorgekomen zijn, heeft het een "volwassen gebit". Vanaf nu wordt de leeftijd bepaald op grond van de veranderingen die zich op het kauwvlak van de ondertanden voltrekken en van de hoek die de ondertanden met deze uit de bovenkaak vormen. Tot achtjarige leeftijd is de ouderdom nauwkeurig vast te stellen; daarna wordt het wat moeilijker en noemt men een paard aftands. [A 32, 11a, 11b, 11c, 11d, 11e en 11f; A 45, 28a; N 8, 5, 15, 20, 62f en 62g; monogr.]
I-9
|
| 25103 |
benauwd en vochtig weer |
benauwd (weer):
(zo ook wel genoemd).
benauwt (L266p Sevenum),
broeierig (weer):
broejerig (L266p Sevenum),
drukkend (weer):
drukkent (L266p Sevenum),
mottig (weer):
mottig (L266p Sevenum),
voos (weer):
foĕs waer (L266p Sevenum, ...
L266p Sevenum),
fōēs (L266p Sevenum),
(oud).
fōēs waer (L266p Sevenum)
|
drukkend warm, gezegd van het weer [zwoel, mof, zoel, flauw, smoel] [N 81 (1980)] || loommakend, gezegd van het weer [lui] [N 81 (1980)] || warm, benauwd en vochtig weer (in de zomer) [bederfelijk, voos, smoel, zoel, zuul, broejerig, luimerig, mottig, moddelwarm, zomig] [N 22 (1963)]
III-4-4
|
| 31690 |
benedenstuk van de boom |
onderstam:
oŋǝrstam (L266p Sevenum)
|
Zie ook afb. 1a. [N 50, 7a; N 75, 86c; monogr.]
II-12
|
| 17672 |
benen (spotnamen) |
knoken:
knök (L266p Sevenum),
staken:
staake (L266p Sevenum),
stokken:
stekke (L266p Sevenum),
stompels:
staevige stumpels (L266p Sevenum, ...
L266p Sevenum),
WNT: stempel, I) Poot of steunsel
staevige stumpels (L266p Sevenum)
|
benen: met stevige benen [hij is gestapeleerd] [N 10 (1961)] || benen: rechte, vormloze benen [mok-, motbeene] [N 10 (1961)] || benen: spotbenamingen [billewaage, pikkels, stekken] [N 10 (1961)]
III-1-1
|