| 24988 |
heen en weer (bewegen) |
hot en haar:
hae löp hot en haar (Q020p Sittard),
(dit laatste is meer hier en ginds).
hot en haar (Q020p Sittard),
klotsen:
klótsje (Q020p Sittard),
op en af:
dé stroot op en aaf (Q020p Sittard),
hae lop op en aaf (Q020p Sittard),
hae löp obbenaaf (Q020p Sittard),
hae löp op en aaf (Q020p Sittard, ...
Q020p Sittard),
hae löpt op en aa‧f (Q020p Sittard),
op en aaf (Q020p Sittard, ...
Q020p Sittard),
op en aaf laupe (Q020p Sittard),
op en af dreugtelen:
op en aaf dreugtjele (Q020p Sittard),
op en neer:
hae löp op én neijer (Q020p Sittard),
op en nei:er (Q020p Sittard)
|
heen en weer lopen [op en aaf lope] [N 07 (1961)] || sterk heen en weer bewegen, gezegd van bijv. water in een glas [zwalpen] [N 91 (1982)]
III-4-4
|
| 17865 |
heen en weer schuiven |
wriemelen:
vriemelen (Q020p Sittard)
|
Heen en weer schuiven (winaauwen, wiemelen). [N 84 (1981)]
III-1-2
|
| 21285 |
heer |
heer:
he.ər (Q020p Sittard)
|
heer [RND]
III-3-1
|
| 21151 |
heerbaan |
baan:
baan (Q020p Sittard)
|
een grote, brede weg (dijk, heerbaan, heerstraat) [N 90 (1982)]
III-3-1
|
| 33329 |
heerboer |
raderboer:
rārbūr (Q020p Sittard)
|
Eigenaar van een groot boerenbedrijf, van minstens 100 ha, zo wordt wel opgegeven, die zijn bedrijf heeft geërfd of gekocht. In raderboer is rader, "wielen" als pars pro toto op te vatten voor "wagens": een boer die veel wagens bezit. [A 10, 2c; monogr.]
I-6
|
| 24607 |
heermoes |
kattenstaart:
-
kattesjtart (Q020p Sittard),
kattestaart:
katǝštart (Q020p Sittard)
|
Equisetum arvense L. [DC 17 (1949)] || Equisetum arvense L. Zeer algemeen voorkomend onkruid uit de paardestaart-familie (Equisetum L.) op bouwland, grasland, tuinen en bermen met een rechtopstaande holle stengel, die geleed is en gemakkelijk uiteen te trekken. Op de grens van de afzonderlijke leden bevindt zich een krans van schubben, die de bladeren vertegenwoordigen. Deze sporenplant bloeit van april tot mei en varieert in hoogte van 10 tot 80 cm. In het algemeen bekender onder de familienaam paardestaart. L 214a: "De volksmond zegt dat onderaan de wortel van de katǝstart een gouden knøpkǝ zit." L 250: "Gedroogde blaadjes worden als medicinale thee gebruikt bij pijnlijke urinelozing." De samenstellingen met -staarts zijn verschoven vormen van staart; vergelijk het lemma Ploegstraat in aflevering I.1, blz. 62. [A 17, 5; A 49B, 4; monogr.]
I-5, III-4-3
|
| 18897 |
heerszuchtig |
baas jan:
baas-jan (Q020p Sittard),
heerszuchtig:
heerszuchtig (Q020p Sittard)
|
de baas spelen, het voor het zeggen willen hebben [oversukkelen] [N 85 (1981)] || een sterke neiging tot heersen of overheersen hebbend [heerzaam, heerzuchtig] [N 85 (1981)]
III-1-4
|
| 18015 |
hees, schor |
hees:
heisj (Q020p Sittard, ...
Q020p Sittard),
heisj in de kael (Q020p Sittard),
heisj zeen (Q020p Sittard)
|
hees [SGV (1914)] || schor, schor zijn [ruigsen, hees, gees zijn] [N 10 (1961)]
III-1-2
|
| 26599 |
heet lopen |
verbranden:
vǝrbrɛnǝ (Q020p Sittard)
|
Het heet lopen van de molen als gevolg van het feit dat zich bijvoorbeeld tijdens het malen geen graan tussen de molenstenen bevindt, de stenen bot zijn of het graan niet droog genoeg is. Zie ook de toelichting bij het lemma ɛleeglopenɛ.' [N O, 36e; Vds 117; Jan 262; Coe 144; Grof 169]
II-3
|
| 32815 |
hefboom van de cultivator |
hevel/hebel (d.):
hēbǝl (Q020p Sittard)
|
Met de hefboom van een wielcultivator laat men het raam zover zakken dat de tanden op de gewenste diepte door de grond gaan. Om de cultivator buiten werking te stellen zet men m.b.v. de hefboom het raam in zijn hoogste stand, zodat de tanden geheel vrij van de grond zijn. Bij een sleepcultivator worden m.b.v. de hef-boom de assen met veertanden naar achteren (= dieper) of naar voren (= minder diep) gedraaid. [N 11A, 151i; monogr.]
I-2
|