e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren... plaats=Sittard

Overzicht

Gevonden: 6601

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
smachten smachten: sjmachte (Sittard), smachten (Sittard) reikhalzend en kwijnend verlangen, ontzettend sterk verlangen [smachten, snakken] [N 85 (1981)] || smachten III-1-4
smaken smaken: sjmake (Sittard), Laot dich de middich sjmaake: smakelijk eten  sjmaake (Sittard) smaken [SGV (1914)] III-2-3
smakken knatsen: knàtsjə (Sittard), smakken: sjmakke (Sittard), Sjmakke bie ?t aeten is taenge de pooletès: smakkend eten is onbehoorlijk  sjmakke (Sittard), smatsen: sjmatsche (Sittard), smekken: sjmecke (Sittard), smetsen: sjmetse (Sittard), sjmètsjə (Sittard), sjmétsjə (Sittard), šmɛtšə (Sittard) smakken || smakken; Hoe noemt U: Hoorbaar eten, een klappend geluid maken met de lippen of de tong bij het eten (smakken, smekken, smiksen) [N 80 (1980)] III-2-3
smalen smalen: sjmêle (Sittard, ... ), smalen (Sittard, ... ) met geringschatting spreken, zich vernederend uitlaten [smalen, kabatsen] [N 85 (1981)] || smalen [SGV (1914)] III-1-4, III-3-1
smalle afgesloten ruimte voor het boogschieten schietbaan: sjeitbaan (Sittard) Schietbaan. III-3-2
smalle buikriem buikzeel: būk˲zęi̯.l (Sittard) Riem of ketting die onder de buik van het paard doorloopt en beide strengen verbindt. Vergelijk ook lemma Brede Buikriem. [JG 1b, 1c, 1d, 2c; N 13, 61] I-10
smalle weegbree ganzentong: gauzetòng (Sittard), weegbree: wē̜gbǝręi̯ (Sittard), weegbreed: wēgbriǝt (Sittard) Plantago lanceolata L. Zeer algemeen voorkomend onkruid in graslanden en wegbermen, met lancetvormige, duidelijk generfde bladeren, die in een rozet vanuit de wortel groeien. Bovenaan de rechtopstaande stengel zit een donkerbruin aartje met een geel-wit pluizig kransje. De plant wordt 5 tot 40 cm hoog en bloeit van mei tot de herfst. Veel van de opgegeven benamingen zijn ook in gebruik voor de grote of brede weegbree (zie het lemma Grote Weegbree). Weegbree werd wel gebruikt om zweren te genezen (L 318b, Q 2), vandaar het type zwerenblad; de typen met rib(bel) duiden op de generfde bladeren. Bij lange klaver in L 249: "de smalbladige weegbree, waarvan het zaad dikwijls in het klaverzaad voorkomt". [N 37, 16b; A 46, 5; monogr.] || smalle weegbree I-5, III-4-3
smalle weg, pad paadje: pē̜tjǝ (Sittard), pad: pāt (Sittard), voetpaadje: vou̯tpē̜tjǝ (Sittard), weggetje: wē̜xskǝ (Sittard), weipaadje: węi̯pē̜tjǝ (Sittard) Een smalle weg, een pad in het algemeen. In L 40, 25 werd gevraagd naar de dialectwoorden voor ø̄een smalle weg, een padø̄ en in N M, 5 naar die voor ø̄een pad of een veeweg door een weiø̄. Omdat er in de antwoorden op beide vragen veel overlapping zat, zijn deze in √©√©n lemma ondergerbacht. Uiteraard duiden woorden als veeweg, weiweg, koegang e.a. specifiek op een weg door een wei. [N M 5; N P, 2; S 27; L 40, 25; R I, 3; A 25, 6 add.; L 19B, 6; monogr.] I-8
smalspoor spoor: špōr (Sittard) Spoorbaan waarbij de afstand tussen de twee spoorstaven kleiner is dan de gebruikelijke 1435 mm. Smalspoor van bijvoorbeeld 1000 of 750 mm wordt doorgaans toegepast in moeilijk begaanbaar terrein, of in het geval van de klei-ontginning, omdat het gemakkelijk verplaatst kan worden. Klei met behulp van smalspoor vervoeren noemde men in Q 83: de leem op guiden vervaren (d\ lēm ǫp ˲ged\ v\rvǭr\). [N 98, 54; monogr.] II-8
smeden smeden: šmę.jǝ (Sittard) In het algemeen de vorm van, doorgaans gloeiende, stukken metaal veranderen door ze met een hamer te bewerken. Bij het ɛuitsmedenɛ en ɛuithalenɛ wordt de lengte of de vorm van het stuk metaal groter, terwijl de dikte afneemt. Zie ook het lemma "uitsmeden van een splits" en het lemma "uittrekken, uithalen" in Wld II.3, pag. 140. Bij het (op)stuiken wordt de dikte van het metaal vergroot, terwijl de lengte afneemt. Tot het smeedwerk wordt ook het lassen gerekend. Zie ook de toelichting bij deze lemmata.' [N 33, 1c; Wi 39; S 33; monogr.] II-11