| 31275 |
moker, vuisthamer |
vuisthamer:
vū.shamǝr (Q121b Spekholzerheide)
|
Zware, hoekige, ijzeren hamer met twee vlakke hamerbanen en een korte steel. De timmerman gebruikt de moker bij breek- en sloopwerk, de wagenmaker bij het bevestigen van spaken in de naven van kleine wielen. Zie ook afb. 88 en het lemma ɛmokerɛ in Wld II.9, pag. 15 en ɛmoker, vuisthamerɛ in Wld II.11, pag. 34.' [N 53, 132; N G, 40b; monogr.]
II-12
|
| 18873 |
mokken |
motsen (<du.):
moe’te (Q121b Spekholzerheide),
mucksen (du.):
mok’se (Q121b Spekholzerheide)
|
pruilen || pruilen, mokken
III-1-4
|
| 32858 |
mol |
moutheuvel:
mōt˱dȳvǝl (Q121b Spekholzerheide)
|
Het in de grond levend, zwart zoogdier iets groter dan een muis dat de molshopen opwerpt; het heeft een spitse snuit en graafklauwen: Talpa europaea. Hoewel niet alle mollesoorten blind zijn, wordt de mol algemeen voor blind gehouden. De boeren beschouwden het als een schadelijk dier op hun cultuurgrond, dat bestreden moest worden; bovendien was het bont van de mol gewild. Zie ook de toelichting bij het lemma ''molshoop''. Om de vergelijking van de lemma''s ''mol'' en ''molshoop'' te vergemakkelijken en daar in enkele streken hetzelfde woord voor mol en molshoop voorkomt, is ook hier het woord in z''n geheel gedocumenteerd en is zoveel mogelijk dezelfde volgorde in de woordtypen en de varianten aangehouden. In kaart 3 is door middel van toegevoegd zwart in een symbool of door een combinatie van symbolen aangegeven waar de woorden voor mol en molshoop identiek zijn. In kaart 4 is aangegeven waar het algemeen Nederlandse type mol het dialektwoord aan het vervangen is. [N 14, 80b; JG 1a, 1b, 1c, 2c; A 18, 12; A 7, 6; L 1 a-m; L 1u, 165; L 3, 7; L 14, 10; L 16, 3; L B2, 311; L A1, 228; S 24; R 3, 21; Gwn 6, 9; add. uit RND 48 en 84; monogr.]
I-3
|
| 32856 |
molshoop in het grasland |
moutheuvel:
mōthȳvǝl (Q121b Spekholzerheide)
|
Hoopje aarde, opgeworpen door een mol. Op de cultuurgronden en ook in het weiland zijn molshopen hinderlijk voor de boer, en hij zal proberen de mollen te vangen en de molshopen in het veld te verwijderen met de sleep (zie het lemma ''slepen'' in aflevering I.1.2, p. 175-176) of met een ander werktuig (zie het volgende lemma: ''molshopen verspreiden''). De benaming van de molshoop is vaak in het meervoud opgegeven. Daarom zijn bij de onderstaande woorden overal waar in de enquêtes door de informanten ook de meervoudsvormen zijn vermeld, deze hier ook opgenomen. In enkele streken worden de molshoop en de mol door hetzelfde woord benoemd. Daarom is in deze paragraaf ook het lemma ''mol'' opgenomen. De plaatsen waar de woorden voor mol en molshoop hetzelfde zijn, zijn hieronder gekenmerkt door het teken = bij de plaatscode; ze zijn in kaart 3, Mol, genoteerd.' [N 14, 80a; N 14, 81 add.; JG 1a, 1b, 1c; A 18, 12; L 1 a-m; L 1u, 165; L B2, 212; S 24, monogr.]
I-3
|
| 17758 |
mond |
mond:
monk (Q121b Spekholzerheide),
mónk (Q121b Spekholzerheide)
|
Mond. Houd je mond toch [DC 01 (1931)]
III-1-1
|
| 17759 |
mond (spotnamen) |
baviaan:
bàvíán (Q121b Spekholzerheide),
Plat.
bàvíán (Q121b Spekholzerheide),
fresse (du.):
Plat.
vrès (Q121b Spekholzerheide),
muil:
moel (Q121b Spekholzerheide),
Plat.
moel (Q121b Spekholzerheide),
puts:
Plat.
pútš (Q121b Spekholzerheide)
|
Mond. Houd je mond toch [DC 01 (1931)]
III-1-1
|
| 24502 |
monnikskap |
heergodsjonker:
her’jods-sjunker (Q121b Spekholzerheide)
|
akoniet, monnikskap
III-4-3
|
| 19356 |
mopperen |
britselen:
brit’sele (Q121b Spekholzerheide),
grommen:
jrom’me (Q121b Spekholzerheide),
grotsen:
jrot’se (Q121b Spekholzerheide),
knoteren:
knót’tere (Q121b Spekholzerheide),
mekkeren (<du.):
mek’kere (Q121b Spekholzerheide),
monkelen:
món’kele (Q121b Spekholzerheide),
rauwelen:
rau’wele (Q121b Spekholzerheide)
|
grommen || mopperen || mopperen, fluisteren || tegensputteren, kankeren
III-1-4
|
| 33538 |
morel, zure kers |
meikers:
mai’kieësj (Q121b Spekholzerheide)
|
meikers
I-7
|
| 28038 |
morskool |
gries:
gres (Q121b Spekholzerheide
[(Willem-Sophia)]
[Emma, Hendrik, Wilhelmina])
|
Gemorste kool. [N 95, 462]
II-5
|