| 33974 |
rugriem |
rugriem:
røkrīm (Q162p Tongeren)
|
Riem die een paard dat niet tussen berries is ingespannen op de rug draagt om de strengen op te houden. De rugriem wordt ook gebruikt bij het voorste van twee ingespannen paarden. [JG 1b, 1c, 1d; N 13, 69]
I-10
|
| 21094 |
rugstuk |
rugstuk:
rugstuk
røkstøk (Q162p Tongeren)
|
karbonaden [Goossens 1b (1960)]
III-2-3
|
| 21936 |
ruien |
ruizelen:
raiselen (Q162p Tongeren),
raizëlë (Q162p Tongeren)
|
Hoe heet het volledig vernieuwen van het vederkleed? [N 93 (1983)] || veer: elk der huidbekleedsels van een vogel bestaande uit een buisje dat aan weerszijden baarden en baardjes draagt (pluim, veer) [N 100 (1997)]
III-3-2, III-4-1
|
| 33367 |
ruif voor de koeien |
reep:
rēp (Q162p Tongeren),
rɛi̯p (Q162p Tongeren)
|
Naar aanleiding van de vraag naar de "verstelbare voerluiken" (2.2.20) werden ook benamingen voor een ruif gegeven. Een ruif met hooi voor de koeien kwam in de oude potstaal nog vaak voor (zie de foto van afbeelding 7 bij het lemma "potstal" (2.2.2), afb. 7); in de stallen met een koeienstand vindt men deze niet meer. Vaak is er alleen in de paardestal een ruif; zie het lemma en de kaart "paarderuif" (2.3.2). [N 5A, 37d]
I-6
|
| 32578 |
ruige mest |
vers mest:
vięs [mest] (Q162p Tongeren)
|
Ruige mest is mest die pas uit de stal is gekomen en daarom nog onverteerd stro bevat. Deze mest vormt aanvankelijk de boven- of buitenlaag van de mesthoop, die o.i.v. zon en wind gemakkelijk verdroogt. Hij heeft daarom ook (nog) niet de kwaliteit van de in het vorige lemma bedoelde mest, die langer en dieper in de mesthoop heeft gezeten. De plaatselijke varianten van [mest [N M, 10b; N 11, 27 add.; N 11A, 4b; JG 1a + 1b add.; div.]
I-1
|
| 17737 |
ruiken |
ruiken:
rukkë (Q162p Tongeren),
rykə (Q162p Tongeren, ...
Q162p Tongeren),
røkə (Q162p Tongeren),
rüke (Q162p Tongeren),
Tans, J.G.H., Isoglossen rond Maastricht in de dialecten van Belgisch en Nederlandsch Zuid-Limburg. Maastricht, uitg. Van Aelst, 1938. 246 pp.
y, y: (Q162p Tongeren)
|
Rieken: door middel van reukzin gewaarworden (rieken, ruiken) [N 108 (2001)] || ruiken [N 10b (1961)], [ZND m]
III-1-1
|
| 22380 |
ruilen (als spel) |
mangelen:
mángëlë (Q162p Tongeren),
Et. Lat. mangere ruilen.
màngëlë (Q162p Tongeren),
Vgl. Van Dale: III. mangelen, (veroud. en gew.) ruilen, verwisselen.
maŋələ (Q162p Tongeren, ...
Q162p Tongeren,
Q162p Tongeren)
|
het spel waarbij men voorwerpen met elkaar ruilt [ruilen, koetelen, tuilen, toesen, tuisen, mangelen, tuitelen, paarden] [N 112 (2006)] || Mangelen. [ZND A1 (1940sq)] || Ruilen.
III-3-2
|
| 23451 |
ruimte onder de toren |
onder de toren:
ónder de twóin (Q162p Tongeren)
|
De ruimte onder een naast de kerk staande toren. [N 96A (1989)]
III-3-3
|
| 33435 |
ruimte waar men stro hakselt en bewaart |
hakselhok:
hɛksǝlhǫk (Q162p Tongeren),
hakselkot:
hɛksǝlkūt (Q162p Tongeren),
hakselzolder:
hɛksǝlzǫldǝr (Q162p Tongeren),
hɛksǝlzǫlǝr (Q162p Tongeren)
|
Het stro dat als veevoer wordt gebruikt, wordt gehakseld (in stukken gesneden) en bewaard in een speciaal daartoe ingerichte "hakselbewaarplaats", of ergens waar toevallig plaats is (meestal in de schuur). Zie ook aflevering I.4, paragraaf 6.4 (blz. 149) over het snijden van het stro. Een aantal benamingen betreft niet de ruimte in de zin van een vertrek, maar een kist, bak of ton waarin het stro gehakseld dan wel het haksel bewaard wordt. De bewerkingen, hakselen, snijden en bewaren, worden in het lemma weerspiegeld. Opgaven als "in de schuur" of "in het kafhuis" zijn hier niet gehonoreerd. [N 5A, 72a en 72b; div.; monogr.]
I-6
|
| 33750 |
ruin |
ruin:
rai̯n (Q162p Tongeren)
|
Gecastreerde hengst. Als de veulens één à twee jaar zijn en de ballen voldoende gezakt en zichtbaar in de balzak zijn, worden zij gecastreerd. Een hengst van drie tot vijf jaar die om de een of andere reden op deze leeftijd nog gecastreerd wordt, wordt meestal gesneden hengst en niet ruin genoemd. [JG 1a, 1b; A 4, 2c; L 20, 2c; L 39, 43; N 8, 20 en 38; S 27; monogr.]
I-9
|