| 17929 |
wandelen |
kuieren:
kuiere (Q097p Ulestraten)
|
lopen, gaan; inventarisatie uitdrukkingen; betekenis/uitspraak [N 10 (1961)]
III-1-2
|
| 24346 |
wandluis |
wandluis:
Veldeke
wandloes (Q097p Ulestraten),
wild varken:
Veldeke
wild verke (Q097p Ulestraten)
|
wandluis, weegluis, het platte bloedzuigende insect dat zich overdag schuilhoudt in naden en spleten van houten vloeren enz. [wanlöws, platte pose, bertelemees] [N 26 (1964)]
III-4-2
|
| 17755 |
wang |
koon:
kone (Q097p Ulestraten),
kum:
(mv.)
kumme (Q097p Ulestraten),
kummetje:
Trefw. kummetje omwille van ev. kum (*kummiken [mv]) &
kummekes (Q097p Ulestraten),
wang:
wange (Q097p Ulestraten)
|
Was er vroeger een ander woord bekend? Zo ja, welk? [DC 27 (1955)] || Welk woord gebruikt men in Uw dialect om de vlezige zijkant van het gezicht aan te duiden? Hoe spreekt men het uit? [DC 27 (1955)]
III-1-1
|
| 25674 |
wanmolen |
kafmolen:
kāfmø̄lǝ (Q097p Ulestraten),
wanmolen:
wanmø̄lǝ (Q097p Ulestraten)
|
De wanmolen is een toestel waarbij wind wordt verwekt door schoepen of vleugels die door middel van een draaiijzer in beweging worden gebracht. Die wind blaast tegen een schuingeplaatst rooster, waarboven een trechter is geplaatst. Door deze trechter loopt het nog met kaf en graanafval vermengde graan langzaam op het rooster. Door de wind waait het afval weg; het graan glijdt naar beneden, komt dan, tenminste bij rogge en tarwe, nogmaals op een daaronder geplaatst rooster, waarover nogmaals wind waait en komt tenslotte terecht in een vat waarmee de maat werd bepaald (zie de aflevering over de molenaarsterminologie, WLD II,3), of, bij latere uitvoeringen, via een schuif in zakken. Wanneer het type kafmolen naast het type wanmolen in één plaats voorkomt, dan duidt het eerste doorgaans de ouderwetse wanmolen zonder zandzeef aan.Vanwege het helse kabaal dat de wanmolen maakte, werd deze wel duivel of duivelmolen genoemd. In L 320a merkt de zegsman dan ook op dat de ruimte waarin de wanmolen draait wel de hel wordt genoemd. Zie afbeelding 14. [N 14, 40a, 40b en 40c; JG 1a, 1b; monogr.; add. uit N 14, 49; R 3, 64]
I-4
|
| 33139 |
wannen met de wan |
wannen:
wanǝ (Q097p Ulestraten)
|
Om het graan te scheiden van kaf en graanafval wordt het gewand. Het principe van de handeling is eenvoudig: de graankorrels worden tegelijk met het kaf en de andere ongerechtigheden omhooggeworpen; door de wind worden het kaf en het lichtere afval weggeblazen; de zwaardere graankorrels vallen terug en blijven over. Het primitiefste en oudste middel om te wannen is de wan: een platte korf met aan beide zijden een oor en iets uitgehold aan één kant. In die uitgeholde kant wordt het graan nog vermengd met het afval gedaan en de wanner schudt de mand, zodanig dat de natuurlijke wind het afval doet wegwaaien en dat het graan terug in de mand valt. Zie het lemma ''wan'' (6.3.2). Later ging men de wanmolen gebruiken, waarbij een kunstmatige windstroom werd opgewekt; zie het lemma ''wanmolen'' (6.3.5). Vaak gebruikt men hetzelfde werkwoord voor het wannen met de wan en voor het wannen met de wanmolen; dan is dat werkwoord wannen. Soms gebruikte men een apart woord voor het werken met de wanmolen; deze zijn opgenomen in het lemma ''wannen met de wanmolen'' (6.3.4).' [N 14, 37; JG 1a, 1b; monogr.]
I-4
|
| 33140 |
wannen met de wanmolen |
falteren:
falteren (Q097p Ulestraten),
wannen:
[wannen] (Q097p Ulestraten)
|
Het werken met de wanmolen. Zie voor de fonetische documentatie van [wannen] het lemma ''wannen met de wan'' (6.3.1) en zie ook de toelichting bij dat lemma. [N 14, 39; JG 1a, 1b; monogr.]
I-4
|
| 18268 |
want |
want:
wante (Q097p Ulestraten)
|
wanten, met duim maar zonder vingers [N 23 (1964)]
III-1-3
|
| 25204 |
warm weerx |
warm (weer):
werm (Q097p Ulestraten),
werrum (Q097p Ulestraten),
wērrem (Q097p Ulestraten)
|
warm [DC 44 (1969)], [SGV (1914)]
III-4-4
|
| 19717 |
was |
was:
wesj (Q097p Ulestraten)
|
wasch [SGV (1914)]
III-2-1
|
| 19658 |
wasgoed |
wasgoed:
wesjgood (Q097p Ulestraten)
|
wasgoed [DC 35 (1963)]
III-2-1
|