e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Valkenburg

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
hede, vlas- of hennepafval werk: wɛrk (Valkenburg) Rap en bodde bestaat uit langere vezels en kort lint dat bij het zwingelen of hekelen achterblijft en waarvan grof linnen wordt gemaakt; scheven bestaat uit alleen de bastdeeltjes. [L 43, 3; S 13; monogr.] I-5
heen en weer (bewegen) dazelen: hèè doozelt (Valkenburg), heen en weer: hae löp heen en weer (Valkenburg), op en af: hae löp op en aa‧f (Valkenburg, ... ), op en aaf laupe (Valkenburg), op en aaf loupe (Valkenburg), op en af trampelen: hèè trampelt (op en aaf) (Valkenburg) heen en weer lopen [op en aaf lope] [N 07 (1961)] III-4-4
heen en weer schuiven wemelen: wiemele (Valkenburg) Heen en weer schuiven (winaauwen, wiemelen). [N 84 (1981)] III-1-2
heer heer: hi.ər (Valkenburg) heer [RND] III-3-1
heerboer eigenaar: ęi̯gǝnɛ̄r (Valkenburg) Eigenaar van een groot boerenbedrijf, van minstens 100 ha, zo wordt wel opgegeven, die zijn bedrijf heeft geërfd of gekocht. In raderboer is rader, "wielen" als pars pro toto op te vatten voor "wagens": een boer die veel wagens bezit. [A 10, 2c; monogr.] I-6
heermoes kattenstaart: -  kattestart (Valkenburg), kattestaart: katǝštart (Valkenburg), paard(s)staart: pɛ̄rstart (Valkenburg), paardsstaart: -  pèèrsstart (Valkenburg) Equisetum arvense L. [DC 17 (1949)] || Equisetum arvense L. Zeer algemeen voorkomend onkruid uit de paardestaart-familie (Equisetum L.) op bouwland, grasland, tuinen en bermen met een rechtopstaande holle stengel, die geleed is en gemakkelijk uiteen te trekken. Op de grens van de afzonderlijke leden bevindt zich een krans van schubben, die de bladeren vertegenwoordigen. Deze sporenplant bloeit van april tot mei en varieert in hoogte van 10 tot 80 cm. In het algemeen bekender onder de familienaam paardestaart. L 214a: "De volksmond zegt dat onderaan de wortel van de katǝstart een gouden knøpkǝ zit." L 250: "Gedroogde blaadjes worden als medicinale thee gebruikt bij pijnlijke urinelozing." De samenstellingen met -staarts zijn verschoven vormen van staart; vergelijk het lemma Ploegstraat in aflevering I.1, blz. 62. [A 17, 5; A 49B, 4; monogr.] I-5, III-4-3
hees, schor gaars: gaarsch zin (Valkenburg), gaarsj (Valkenburg, ... ), hees: heesch zin (Valkenburg), heisch (Valkenburg), heisj zeen (Valkenburg) hees [SGV (1914)] || schor, schor zijn [ruigsen, hees, gees zijn] [N 10 (1961)] III-1-2
heggenmus grijsje: grieske (Valkenburg), heggenmus: hēggëmeùsj (Valkenburg), hèGGemösj (Valkenburg), hegmus: hekmusch (Valkenburg) heggemus (14,5 overal bekend; grauw, zit graag onder en in heggen; nestje heeft mos binnenin; blauwe eitjes; zang helder krinkelend, ook s winters [N 09 (1961)] || Hoe heet de heggemusch? [DC 06 (1938)] III-4-1
heggenrank rierank: -  rierank (Valkenburg), bryonia dioica  rierank (Valkenburg) heggerank III-4-3
heibezem heibezem: heibessem (Valkenburg) bezem gemaakt van heitakjes (heiwasser, heibezem) [N 20 (zj)] III-2-1