e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 1

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
hoefijzer met speciale vorm of uitrusting balkijzer: balǝk˱īzǝr (Geulle, ... ), brugijzer: brø̜k˱īzǝr (Klimmen, ... ), ijzer met een brug: ęjzǝr me̜t˱ ǝn bre̜x (Bilzen), ijzers met krammen: ęjzǝrs me̜t kramǝ (Bilzen), jachtijzer: jax˱īzǝr (Klimmen), klapijzer: klap˱īzǝr (Heijen, ... ), klemijzer: klɛmīzǝr (Helden, ... ), klopijzer: klǫp˱īzǝr (Klimmen), kramhoefijzers: kramhoefijzers (Diepenbeek), krampenijzer: krɛmp˱īzǝr (Montfort), krampijzer: kramp˱īzǝr (Simpelveld), renijzer: rɛnīzǝr (Helden, ... ), stootijzer: stoat˱īzǝr (Geulle), stǭt˱īzǝr (Montfort), strijkhoefijzer: štrīkhōf˱īzǝr (Klimmen), strijkijzer: strik˱īzǝr (Meerlo), strīk˱īzǝr (Geulle, ... ), štrīk˱īzǝr (Helden, ... ), štrīx˱īzǝr (Simpelveld), winterijzer: wentǝrīzǝr (Heijen, ... ), zomerijzer: zōmǝrīzǝr (Heijen, ... ) In dit lemma is een aantal benamingen voor hoefijzers met bijzondere vorm of uitrusting bijeengeplaatst. Ze worden doorgaans gemaakt voor paarden met afwijkingen of met vergroeiingen aan de hoeven. Ook zijn er speciale ijzers voor de draf- en rensport en voor de jacht. Het strijkijzer is volgens de invuller uit Q 111 bestemd voor paarden met een te nauwe gang van de achterbenen. Daardoor raakt het paard met de ene voet de andere. Op deze wijze ontstaan in de meeste gevallen verwondingen van de voet, net boven de hoef. Paarden met deze afwijking, in Q 111 strijker (str√Økdr) genoemd, maken in hun gang in de meeste gevallen een draaiende beweging met de voet. Om dit te voorkomen of te verhelpen is aan de buitenkant van het ijzer ɛeen krampɛ (and kramp) aangebracht terwijl de binnenkant smal en hoog gesmeed wordt. Zie ook het lemma ɛstrijkerɛ in WLD i.9, pag. 63. Het klapijzer of klopijzer is volgens dezelfde respondent voor een zogenaamde ɛklopperɛ (and kl0par), een paard dat met de achterhoeven de voorhoeven raakt. Het ijzer is daarom aan de voorzijde zoveel mogelijk afgeplat en de lippen zijn zijdelings aangesmeed. Met de termen balkijzer of brugijzer wordt een hoefijzer aangeduid waarvan de uiteinden door middel van een brug met elkaar zijn verbonden. Zie ook afb. 224. Het brugijzer wordt volgens de informant uit Q 111 gebruikt bij paarden met een vernauwing van de hoef of met gevoelige, zwakke hoeven. Met dit hoefijzer wordt het draagoppervlak vergroot. Het klemijzer (L 290, L 291) wordt gebruikt bij paarden met klemhoef. Zie hiervoor ook het lemma ɛklemhoefɛ in WLD i.9, pag. 110. De woordtypen verbandijzer en steengalijzer zijn benamingen voor ijzers die worden aangebracht bij paarden met een ziekte aan de hoeven. Volgens de invuller uit Q 111 wordt in dergelijke gevallen een plaat van 1 tot 2 mm dikte onder het hoefijzer gelegd die met de nokken en de hoefnagels wordt vastgehouden. Bij ziektes aan de hoeven als rotstraal of kanker wordt de zool met scheepsteer ingesmeerd. De ruimte tussen hoefzool en plaat wordt vervolgens met pluksel van touw opgevuld. Dit voorkomt indringen van vocht. Zie ook de lemmata ɛrotstraalɛ, ɛsteengalɛ en ɛstraalkankerɛ in WLD i.9. Het jachtijzer (Q 111) is bestemd voor paarden die bij de jacht gebruikt worden of ook wel voor dravers of renpaarden. Het ijzer is aan de bodemzijde afgeplat. Deze afplatting voorkomt dat het paard vooral in zachte of moerassige grond de achteropkomende ruiters of paarden met de opgenomen modder hindert. Winterijzers bieden de mogelijkheid om het paard scherp te zetten. Zie ook de toelichting bij het lemma ɛwinterbeslagɛ. Het woorddeel ɛstootɛ in het woordtype stootijzer verwijst naar een onderdeel van het winterbeslag. Zie ook het lemma ɛstootɛ.' [N 33, 353; JG 2b, add.] II-11