| 34199 |
scherp inhebben |
(een/het) ijzer inhebben:
(de koe heeft) ēzǝr ēn (Q093p Rosmeer),
(de koe heeft) ē̜zǝr en (Q076p Romershoven),
(de koe heeft) ē̜ǝzǝr ē̜i̯n (Q078p Wellen),
(de koe heeft) ęi̯zǝr en (L420p Rotem),
(de koe heeft) īsdǝr en (L325p Horn),
(de koe heeft) īsǝr en (Q096c Neerharen),
(de koe heeft) īzǝr e (Q119p Eygelshoven),
(de koe heeft) īzǝr en (Q011p Boorsem, ...
L381p Echt,
Q207p Epen,
L291p Helden,
L330p Herten,
Q187a Heugem,
Q204a Mechelen,
Q197p Noorbeek,
L322a Nunhem,
L427p Obbicht,
L416p Opglabbeek,
L314p Overpelt,
Q020p Sittard,
L331p Swalmen,
L368b Waterloos,
Q113a Welten),
(de koe heeft) īzǝr in (L164p Gennep, ...
L165p Heijen,
L163a Milsbeek,
Q198b Oost-Maarland),
(de koe heeft) īzǝr ęn (L369p Kinrooi),
(de koe heeft) īǝzǝr en (L269b Boekend),
(de koe heeft) ǝd iǝzǝr ęi̯n (Q012p Rekem),
(de koe heeft) ǝn ēǝzǝr en (Q156p Borgloon),
(de koe heeft) ǝn ē̜zǝr en (Q156p Borgloon, ...
P048p Halen,
P044p Zelem),
(de koe heeft) ǝn ē̜zǝr ē̜n (Q002p Hasselt),
(de koe heeft) ǝn ē̜zǝr ęn (Q002p Hasselt),
(de koe heeft) ǝn ē̜ǝzǝr ēn (P177p Zepperen),
(de koe heeft) ǝn ęi̯zǝr en (Q077p Hoeselt, ...
P174p Velm),
(de koe heeft) ǝn ęzǝr en (Q158p Riksingen),
(de koe heeft) ǝt ē̜i̯zǝr ęn (Q004p Gelieren Bret),
(de koe heeft) ǝt īsdǝr en (L290p Panningen),
(een/het) ijzer inhebben (L326p Grathem, ...
Q006p Leut),
ai̯sdǝr enhøbǝ (Q180p Mal),
izǝr enhęmǝ (K358p Beringen),
iǝn ē̜zǝr ē̜nhē̜mǝ (Q002p Hasselt),
ēzǝr enhøbǝ (L372p Maaseik),
ēzǝr ęi̯nhøbǝ (P222p Opheers),
ē̜i̯zǝr enhęmǝ (L355p Peer),
ē̜zǝr enhęmǝ (P051p Lummen),
ē̜zǝr ęnhębǝ (Q072a Rapertingen),
ę.i̯zǝr enhøbǝ (P050p Herk-de-Stad),
ęi̯zǝr enhɛmǝ (K361p Zolder),
ęi̯zǝr ęnhębǝ (Q003a Oud-Waterschei),
ęi̯ǝzǝr enhɛbǝn (L426z Holtum),
īsdǝr enhøbǝ (L322p Haelen),
īzǝr enhøbǝ (L360p Bree, ...
L430p Einighausen,
Q112a Heerlerheide),
īzǝr enhø̜bǝ (Q033p Oirsbeek, ...
L371p Ophoven,
Q099q Rothem,
Q098p Schimmert,
Q097p Ulestraten),
īzǝr enhā (Q204a Mechelen),
īzǝr enhębǝ (L416p Opglabbeek),
īzǝr enøbǝ (Q009p Maasmechelen, ...
L424p Meeswijk),
īzǝr inhɛbǝn (L421p Dilsen, ...
Q198b Oost-Maarland),
ǝn eǝzǝr ei̯nhøbǝ (P188p Hoepertingen),
ǝn ēzǝr ēnhøbǝ (Q179p Zichen-Zussen-Bolder),
ǝn ē̜i̯zǝr enhębǝ (P055p Kermt),
ǝn ē̜zǝr enhøbǝ (P218p Borlo),
ǝn ē̜ǝzǝr ē̜nhɛbǝ (P054p Spalbeek),
ǝn ęi̯zǝr ē̜nhøbǝ (Q077p Hoeselt),
ǝn ęzǝr enhɛmǝ (P046p Linkhout),
ǝt ēi̯zǝr enhø.bǝ (L360p Bree),
(het) scherp in:
sxɛrp in (L159a Middelaar),
šɛrp e (Q119p Eygelshoven),
šɛrp en (L382p Montfort),
šɛrp enǝ (L374p Thorn),
ǝt šɛrp en (L331p Swalmen),
ǝt šɛrp enǝ (L373p Roosteren),
(het) scherp inhebben:
(de koe heeft) sxɛrp en (L266p Sevenum, ...
L268p Velden),
(de koe heeft) šɛrp en (L295p Baarlo, ...
L332p Maasniel),
(de koe heeft) šɛrp enǝ (L377p Maasbracht),
(de koe heeft) šɛrp ēn (Q007p Eisden),
(de koe heeft) ǝt šɛrǝp en (L291p Helden),
sxɛrp enhøbǝ (Q018p Geulle, ...
L268p Velden),
sxɛrp enhø̜bǝ (L269p Blerick),
sxɛrp enhɛbǝ (L289h Boshoven),
tsxęrǝp enęmǝ (P048p Halen),
tšęǝp enhøbǝ (Q162p Tongeren),
šɛrp enhø̜bǝ (L321p Neeritter),
šɛrp enhɛbǝ (L270p Tegelen),
ǝt sxɛrp enhø̜bǝ (L271p Venlo),
ǝt sxɛrp enhɛmǝ (K353p Tessenderlo),
ǝt sxɛrǝp enhęmǝ (K361a Boekt Heikant),
ǝt šęrp enøbǝ (L424p Meeswijk),
ǝt šɛrp enhøbǝ (L422p Lanklaar),
ǝt šɛrp enhø̜bǝ (L434p Limbricht, ...
L329p Roermond),
ǝt šɛrǝp enhøbǝ (Q095p Maastricht),
ǝt šɛ̄rp enhębǝ (L265p Meijel),
de draad inhebben:
(de koe heeft) dǝr drǭt ēn (Q196p Mheer),
een ijzertje inhebben:
(de koe heeft) ǝn ɛ̄zǝrkǝ en (P176p Sint-Truiden),
een scherf inhebben:
ǝ šɛrf ehān (Q211p Bocholtz),
get scherps gevreten hebben:
(de koe heeft) xęt šɛrps xǝvrē̜tǝ (Q096d Smeermaas),
gęt šęrps fręjǝtǝ hā (Q209p Teuven),
get scherps inhebben:
gǝt šɛrps enhøbǝ (L423p Stokkem),
het zuur:
ǝt zūr (K358p Beringen),
iet scherp gegeten hebben:
it sxɛrp gɛtǝ hɛbǝ (P058p Stevoort),
ijzer:
īzǝr (Q193p Gronsveld),
ijzer aan het hart:
isǝr ant hart (L282p Achel),
izǝr ānt art (L317p Bocholt, ...
L316p Kaulille),
īzǝr an ǝt hart (L312p Neerpelt),
īzǝr ān ǝt hɛrt (L318b Tungelroy),
ǝn ēzǝr ǭnt hat (Q017p Elsloo),
ijzer aan het hart hebben:
īzǝr ān ǝt hɛrt hębǝ (L289h Boshoven),
ijzer gevreten hebben:
(de koe heeft) īzǝr gǝvrē̜tǝ (Q203a Reijmerstok),
(de koe heeft) īzǝr vrē̜tǝ (Q111q Ransdaal),
ijzer hebben:
ęi̯zǝr hø̜bǝ (Q072p Beverst),
ijzer in de maag:
ęsdǝr en dǝ mǭx (P107a Rummen),
īzǝr enǝ māx (L292p Heythuysen),
ijzer in de pens:
ē̜zǝr enǝ pɛns (K361a Boekt Heikant),
īzǝr en dǝ pɛns (L318b Tungelroy),
ijzer in de pens hebben:
ēi̯zǝr en dǝ pɛns hø̜bǝ (L372p Maaseik),
īzǝr en dǝ pɛns hø̜bǝ (L383p Melick),
īzǝr en dǝ pɛns hębǝ (L291p Helden),
ijzer in de zak:
īzǝr en dǝr zak (Q117a Waubach),
ingevreten (volt. deelw.):
engǝvrētǝ (Q095a Oud-Caberg),
niet nirken:
ni nirkǝ (L247z Broekhuizenvorst),
scherp geslikt hebben:
(de koe heeft) sxęrǝp gǝslekt (K357p Paal),
scherp in de maag:
šɛrp enǝ māx (L292p Heythuysen),
scherp in het lijf hebben:
(de koe heeft) šɛrp en ǝt līf (L320a Ell),
scherp ophebben:
sxɛrp uphɛmǝ (P045p Meldert),
verpakt:
vǝrpak (Q099q Rothem),
wat ingevreten hebben:
(de koe heeft) wat engǝvrētǝ (Q094b Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler),
zich get ingevreten hebben:
(de koe heeft) zex gɛt ingǝvrē̜tǝ (L330p Herten)
|
Spijsverteringsstoornis die ontstaat doordat de koeien met het voedsel scherpe voorwerpen als stukjes ijzerdraad, spijkers en spelden opnemen. Wanneer deze scherpe voorwerpen in de netmaag terechtkomen, kan er een ernstige spijsverteringsstoornis ontstaan. De dieren herkauwen niet meer, nemen geen voedsel meer op en hebben een lichte trommelzucht. Omdat de netmaag slechts door het middenrif van het hart en hartenzakje gescheiden is, kunnen scherpe voorwerpen gemakkelijk daar terechtkomen. Ze veroorzaken dan een ernstige etterige ontsteking die kan leiden tot de dood van het dier. Zie ook het lemma ''scherp inhebben (ijzer)'' in wbd I.3, blz. 471-472. [N 3A, 93; A 48A, 53]
I-11
|