| 34065 |
guste koe |
dragende vaars:
drāgǝndǝ vɛǝrs (L282p Achel)
|
Jong rund dat maar niet voor de eerste keer drachtig te krijgen is. [N 3A, 24]
I-11
|
| 25142 |
guur, kil en schraal weer |
zuur (weer):
zuur weer (o.).
zuər wɛər (L282p Achel)
|
huiverig, koud, guur weer [grellig, zoer, locht, schrauw] [N 22 (1963)]
III-4-4
|
| 24532 |
haagappel |
bolletje vd m:
zie ook ZND01, a-m en u 79, apart ingevoerd
bullekes van enen h. (L282p Achel),
pikker:
zie ook ZND01, a-m en ZND24, 039b, apart ingevoerd
pikker (L282p Achel)
|
haag- of meidoorn, met witte bloemen [ZND 24 (1937)] || haagappel, kleine steenvrucht vd haag- of meidoorn [ZND 24 (1937)]
III-4-3
|
| 24606 |
haagbeuk |
hegbeuk:
hègbeuk (L282p Achel),
herenteer:
ook in L 286, Hamont; WNT VI, kol. 362 s.v. heerenteer, Schuermans I s.v. herenteer, Zie Paque I p. 145 s.v. hekelteer en s.v. herenteer, p. 146 Heukels, p. 57 (zie verder boek)
haerentaer (L282p Achel)
|
haagbeuk (Carpinus Betulus L.) || haagbeuk (carpinus betulus) [ZND 35 (1941)]
III-4-3
|
| 24876 |
haagwinde |
pispot:
pispot (L282p Achel),
pispotje:
pispotjes (L282p Achel),
-
pispot(-je/-teken) (L282p Achel),
pispotjes:
pespǫtjǝs (L282p Achel),
pispotten:
pespǫtǝ (L282p Achel)
|
Calystegia sepium (L.) R.Br. Zeer algemeen voorkomend onkruid vooral op bouwlanden en vochtige gronden, klimmend in heggen en dergelijke met een tot 3 meter lange, windende, vrijwel kale stengel en hart- tot pijlvormige bladeren. De grote klokvormige bloemen zijn wit (soms roze) van kleur. De plant bloeit van juni tot september en is meer bekend onder de naam pispotjes (Convolvulus sepium L.). Bij de naamgeving wordt vaak geen onderscheid gemaakt of vindt verwisseling plaats met de kleinere, kruipende akkerwinde (zie lemma Akkerwinde). De volgorde van de varianten van het type winde is: 1. de tweelettergrepige woorden; 2. in de eenlettergrepige naar klinker: /e - ē - ę - i/. Zie Pauwels 1933 en Brok 1991. [JG 1c, 2c; A 17, 6a; L 1, a-m; L 1u, 80; L 15, 5; S 11; monogr.; add. uit JG 1b] || haagwinde [Goossens 1b (1960)] || hagewinde [ZND 01 (1922)]
I-5, III-4-3
|
| 29637 |
haam |
haam:
hām (L282p Achel)
|
Kraagvormig halsjuk van een trekpaard dat op de schouderbladen rust en zich met de bewegende schouders kan meebewegen. Het bestaat voornamelijk uit twee gebogen haamspanen (cf. lemma Haamspanen) die door middel van een haamslot (cf. lemma Haamslot) aan elkaar worden vastgemaakt. Om de nek van het paard te beschermen zijn aan de binnenkant van de haamspanen kussens aangebracht (cf. lemma Haamkussen). Aan de trekhaken van het haam (cf. lemma Trekhaken, trekogen) worden de strengen bevestigd (cf. lemma Strengen) waarmee het paard trekt. Het woord is in heel Limburg mannelijk. [JG 1a, 1b; N 13, 1; L 1 a-m; L 26, 1; R 3, 60; S 12; monogr.]
I-10
|
| 33952 |
haamkap |
kap:
kap (L282p Achel)
|
Leren kap boven de plaats waar de twee haamkussens samenkomen, die dient om inwateren te beletten. [JG 1a, 1b; N 13, 8; N 36, 9b; monogr.]
I-10
|
| 33949 |
haamkussen |
binnenhaam:
benǝnhām (L282p Achel),
kussen:
køsǝ (L282p Achel),
kussens:
kø̄sǝs (L282p Achel)
|
De met stro of paardehaar gevulde binnenbekleding van het haam die voorkomt dat de nek van het paard doorgeschaafd wordt. Zie ook lemma Kussenleder. Daar het twee kussens betreft, zijn veel opgaven in het meervoud. [JG 1a, 1b; N 13, 3; N 36, 15; monogr.]
I-10
|
| 33956 |
haamslot |
slot:
slōǝt (L282p Achel)
|
Slot of scharnier onder aan het haam waarmee de uiteinden van de haamspanen worden vastgemaakt. [JG 1a; N 13, 7]
I-10
|
| 33948 |
haamspanen |
haamspaan:
hāmspǭǝn (L282p Achel),
haamspaander:
hamspǫnjdjǝr (L282p Achel),
haamspanen:
hāmspǭǝnǝn (L282p Achel),
spaanders:
spandǝrs (L282p Achel)
|
De twee doorgaans houten hoofdbestanddelen van het haam die de hals van het paard omsluiten. Ze worden uit elkaar geschoven om het haam op te zetten en vastgemaakt door het haamslot (cf. lemma Haamslot). Op deze haamspanen zijn de trekhaken of trekogen bevestigd (cf. lemma Trekhaken, trekogen) waaraan de strengen worden vastgemaakt. Het meervoud van spaan kan door een uitgang (een letter of lettergreep achter de stam van het woord; -s, -en, -er,...) en/of umlaut (klinkerwijziging) gevormd worden. Voor de volgende plaatsen werden beide mogelijkheden opgegeven, die ook allebei zijn opgenomen: L 271, L 295, P 57, P 58, P 118, P 175, Q 71, Q 101, Q 111, Q 157a, Q 182, Q 204. In het grootste gedeelte van het umlautgebied hebben we te maken met een klankwettige umlaut van Wg â , maar in West-Haspengouw en in het noorden van Nederlands-Limburg gaat het om een analoge umlaut in de meervoudsvorming van woorden met Wg â, zoals bij p‹l ''paal'' - p›l ''palen''. Bovendien zijn, wat betreft de gegevens uit bron JG 1a, 1b, zowel enkelvouds- als de meervoudsvormen opgenomen, om meer gegevens aan te bieden over de meervoudsvorming d.m.v. een uitgang en/of umlaut. [JG 1a, 1b, 2b, 2b, 2c; N 13, 2; N 36, 8; monogr.]
I-10
|