| 28400 |
koningin |
koningin:
kø̜nǝgen (L250p Arcen)
|
Het enige volmaakt vrouwelijke dier in een bijenkolonie. Geslachtelijk is de koningin gelijk aan de werkbij, maar in het larvestadium is de aanstaande koningin gevoed met hoogwaardige voedingsstoffen, de koninginnegelei, en de werkbij niet. In ieder volk is slechts één koningin aanwezig. Haar enige taak bestaat in het leggen van eieren. Zij kan bevruchte of onbevruchte eieren leggen. Uit de bevruchte eieren ontstaan werkbijen of eventueel koninginnen, uit de onbevruchte komen de darren. Een koningin kan een leeftijd van vier à vijf jaar bereiken. Is zij niet meer in staat eieren te leggen en daardoor nutteloos geworden voor de kolonie, dan wordt de oude koningin vervangen door een nieuwe. [N 63, 12d; S 3, L 1a-m; JG 1a + 1b; JG 2b-5, 12; R 3, 42; Ge 37, 37; A 9, 3; monogr.]
II-6
|
| 33356 |
kook- en eetruimte in de stal, zomerwoning |
keuken:
kø̄kǝ (L250p Arcen
[(bij de poort)]
)
|
De ruimte vooraan in de stal (de voorstal of een aparte ruimte) waar men in de zomer het eten kookte en at. Vroeger was dat vaak een andere ruimte dan het woonvertrek waarin men in de wintermaanden verbleef. Omdat de koeien in de weide waren, kon de doorgaans ruime en koele voorstal als kook- en eetruimte dienen. Als men niet in de voorstal at, dan was dat in het algemeen een koelere plaats, buiten of onder een afdak aan de noord- of oostkant van de gebouwen. Het begrip "zomerwoning, zomerverblijf" is vanuit verschillende invalshoeken van een benaming voorzien. Het benoemingsmotief kan het seizoen zijn waarin de ruimte wordt benut ("zomer"); of de functie ("keuken"), waarbij men moet bedenken dat de centrale plaats van het huis, de keuken met de haard, ook wel metonymisch met het woord huis wordt aangeduid; vergelijk het Ten Geleide en de plattegronden in paragraaf 1.2. Soms is ook de plek in de boerderij waar de zomerwoning zich bevindt het benoemingsmotief ("achter-") of de functie die de ruimte buiten de zomer heeft ("voorstal", "nere"). Soms ook geeft men door het opgeven van de gebruikelijke keukenbenaming aan, dat men hier ook ''s zomers verblijft ("voorhuis"). Waar mogelijk wordt bij de opgaven aangegeven om welke ruimte het gaat. [N 5A, 5 en 35a; N 5, 128; A 10, 5a]
I-6
|
| 25733 |
kookbeslag |
kookbeslag:
kookbeslag (L250p Arcen)
|
Het gedeelte van het beslag dat gekookt wordt indien men de kook- of decoctiemethode toepast. Bij deze brouwmethode wordt één-, twee-, of zelfs driemaal een gedeelte van het beslag gekookt in de beslagketel, waarna deze delen weer teruggepompt worden in de roerkuip. Op deze manier wordt de temperatuur langzaam op de vereiste hoogte gebracht (Claessen, pag. 2. 18). [monogr.]
II-2
|
| 19416 |
kookkachel, fornuis |
fornuis:
fərnūūs (L250p Arcen),
fərnys (L250p Arcen)
|
fornuis [SGV (1914)] || Vierkante kookkachel met een of meer ovens waarop men verschillende dingen tegelijk kan koken, braden of stoven (fornuis, kookkachel, cuissinière) [N 79 (1979)]
III-2-1
|
| 24192 |
koolmees, mees |
bijenmus:
beejemŭsch (L250p Arcen),
mees:
mees (L250p Arcen)
|
mees [SGV (1914)]
III-4-1
|
| 24393 |
koolwitje |
koolwitje:
koolwitje (L250p Arcen),
rups:
roeps (L250p Arcen)
|
koolwitje [DC 18 (1950)]
III-4-2
|
| 21400 |
koopwaar |
waar:
waar (L250p Arcen)
|
waar (goede ~) [SGV (1914)]
III-3-1
|
| 23216 |
koor |
koor:
kooər (L250p Arcen)
|
koor [SGV (1914)]
III-3-3
|
| 18004 |
koorts |
koorts:
ko.rts (L250p Arcen),
koors (L250p Arcen)
|
koorts [RND], [SGV (1914)]
III-1-2
|
| 21411 |
kopen |
kopen:
kooəpe (L250p Arcen)
|
koopen [SGV (1914)]
III-3-1
|