| 34621 |
karsteun |
achterdam:
axtǝrdam (L429a Berg),
dam:
(mv)
damǝ (L429a Berg),
kardam:
kardam (L429a Berg),
karstek:
kārstɛk (Q163p Berg),
voordam:
vø̄rdam (L429a Berg)
|
Steun die onder de kar geplaatst wordt bij het laden en lossen. Er zijn drie types karsteunen, die over het algemeen dezelfde benamingen hebben: een zware, T-vormige steun die de voorkant van de kar ondersteunt en die bij het rijden onder de schoot wordt opgehangen, een lichtere steun die voorkomt dat de kar bij het laden en lossen naar achter omkipt en die bij het rijden achter onder de kar hangt en een stok van ongeveer een meter die de berrie steunt en die bij het rijden onder de berrie hangt. De woordtypes houweel en hak zijn voorbeelden van betekenisverschuiving: toen de wegen nog niet geasfalteerd waren en bijgevolg soms slecht berijdbaar waren, had de boer een hak bij zich waarmee hij de wielen vrij kon maken als de kar of wagen vastgereden was. Deze hak werd ook gebruikt als steun voor de berries. Later, toen de wegen beter werden, was deze hak niet meer nodig en werd de steun, die in de plaats van de eigenlijke hak kwam, soms ook "hak" of "houweel" genoemd. Het eerste deel van het lemma is samengesteld uit benamingen die voor de drie types karsteun gelden. De meervoudsvormen zijn wel steeds benamingen voor de berriestutten (de derde bovenvermelde soort). De woordtypes waarbij door een toegevoegd adjectief of het eerste lid van de samenstelling duidelijk wordt om welke karsteun het gaat, staan onder A. Zware karsteun, B. Lichte karsteun en C. Berriestut. [N 17, 40 + 77 + 78 + 79 + 99; N G, 62a + 63a-b; JG 1a; JG 1b; JG 1d; JG 2b; JG 2c; R 14, 23e; monogr.]
I-13
|
| 19826 |
kat |
kat:
kat (Q163p Berg, ...
Q163p Berg)
|
kat [Goossens 1b (1960)], [ZND A1 (1940sq)]
III-2-1
|
| 22311 |
katapult |
schietleer:
schietleer (Q163p Berg)
|
Hoe noemt men het speeltuig, bestaande uit een gevorkt takje, aan de uiteinden waarvan een elastiekje is vastgemaakt en waarmee jongens steentjes wegschieten? [Lk 01 (1953)]
III-3-2
|
| 33453 |
kattegat |
muislok:
mūslǭk (L429a Berg)
|
Een al dan niet afgeschermde opening onder in de schuurpoort die katten in staat stelt om de schuur in te gaan om muizen en ratten te vangen. Blijkbaar wordt deze opening ook door kippen gebruikt. [N 4A, 42i; monogr.]
I-6
|
| 33781 |
keel |
keel:
kē̜.l (Q163p Berg),
strot:
struø̜.t (Q163p Berg)
|
Zie afbeelding 2.16. [JG 1a, 1b; N 8, 29]
I-9
|
| 17628 |
keel, strot |
keel:
kēͅl (Q163p Berg)
|
een keel [ZND A1 (1940sq)]
III-1-1
|
| 33934 |
keelketting, keelriem |
kinriem:
kenrēm (L429a Berg)
|
De ketting of riem die onder de keel of kaken van het paard doorloopt en de twee uiteinden van de kopriem verbindt. [JG 1a; N 13, 26]
I-10
|
| 18070 |
keelpijn |
keelpijn:
kɛ:lpa.ən (Q163p Berg)
|
keelpijn [RND]
III-1-2
|
| 32739 |
keerstrook, wendakker |
voordel:
vyǫdǝl (Q163p Berg),
vø̄ldǝr (L429a Berg),
meervoud
vø̄ldǝrs (L429a Berg)
|
Een keerstrook of wendakker is de strook grond aan het uiteinde van een akker waar de ploeg gekeerd wordt. Deze strook ligt dwars op de voren van het groot geploegd middendeel. Als men aan het voor- en achtereinde van de akker niet op een belendend perceel of op een (veld)weg kan keren, heeft men twee keerstroken nodig. De keerstrook werd oorspronkelijk onbebouwd gelaten, later werd ook zij geploegd. Een aantal benamingen kunnen ook gebruikt worden voor een strook grond in het algemeen; soms wordt er op gewezen dat men via de keerstrook toegang tot het perceel heeft. De strook is breder dan normaal als zij in de lengterichting aan een afrastering of haag grenst. [N 11, 50a; N 11A, 125b; JG 1a + 1b + 1c; JG 2b + 2c; A 18, 2; A 33, 3 + 4 + 5; L B2, 246; L 34, 47; monogr.]
I-1
|
| 22418 |
kegelen |
kegelen:
duə junt ni,mə gəkö.gəlt (Q163p Berg),
duə junt ni.mə gəkø.gəlt (Q163p Berg)
|
met de kegels wordt er niet meer gespeeld [RND]
III-3-2
|