| 19664 |
kelder |
keller:
kalər (Q163p Berg)
|
kelder [RND]
III-2-1
|
| 23293 |
kelk |
kelk:
puntje onder de e
ən kelk (Q163p Berg)
|
Een kelk. [ZND A1 (1940sq)]
III-3-3
|
| 21283 |
kerel |
kerel:
kijɛəl (Q163p Berg)
|
kerel [RND]
III-3-1
|
| 29111 |
keren |
(de paarden) omdraaien:
omdrięi̯ǝ (L429a Berg)
|
Als men heen en weer ploegt, moet men aan het einde van iedere voor het (de) paard(en) met de ploeg laten draaien, om langs de juist geploegde voor verder te ploegen. Bij de modernere wentelploegen wordt bij het draaien het dubbele ploeglichaam omgekeerd. Bij de oude keerploeg moest men bij het keren het riester en gewoonlijk ook het kouter omzetten. [N 11, 63; N 11A, 98f + 98g + 123c; JG 1a; div.; monogr.]
I-1
|
| 23214 |
kerk |
kerk:
ən hōX kjerk (Q163p Berg)
|
Een hoge kerk. [ZND A2 (1940sq)]
III-3-3
|
| 22803 |
kermis |
kermis:
kɛrəməs (Q163p Berg)
|
kermis [RND]
III-3-2
|
| 34077 |
kern |
moer:
mur (L429a Berg)
|
Uitsteeksel dat komt bloot te liggen, wanneer de koe een hoorn afstoot. [A 4, 15; L 20, 15]
I-11
|
| 32783 |
kettingeg, weide-eg |
kettel[eg]:
kętǝl[eg] (Q163p Berg)
|
De kettingeg bestaat uit een vier-, soms driehoekig raam of slechts uit een losse voor- en achterbalk, waartussen kettingen gespannen zijn. Aan deze kettingen zijn korte en lichte tanden bevestigd. Zie afb. 13 en 14. Met de kettingeg wordt voornamelijk licht werk verricht. Het bekendst is het gebruik als weide-eg. Men bewerkt de weide met de kettingeg om de grasmat luchtiger te maken, om mest te verspreiden en molshopen te slechten. Men kan de kettingeg ook gebruiken om gerooide en in panden gelegde suikerbieten van de aanklevende aarde te ontdoen. Soms wordt met de kettingeg ook akkerland bewerkt. Van enige termen aan het einde van het lemma vindt men de plaatselijke varianten in het lemma ´akkersleep, weidesleep´ vermeld. Voor ''eg'' en ''eg'' zie men de toelichting bij het lemma ''eg''. [JG 1a + 1b + 2c; A 13, 16b; A 40, 10; N 11, 72e + 71 add.; N 11A, 163a + 181f; N 14, 81 add.; N J, 10; N P, 18b; monogr.]
I-2
|
| 18208 |
kiel |
kiel:
Kleedingsstuk.
kīl (Q163p Berg)
|
kiel [ZND A2 (1940sq)]
III-1-3
|
| 33163 |
kiemen, schieten, botten van pootaardappelen |
kijnen:
kai̯nǝ (Q163p Berg)
|
J. Goossens heeft in zijn enquêtes twee begrippen afgevraagd: "kiemen" (algemeen van een zaadje) en "botten" (gezegd van een pootaardappel, wanneer deze in de kiembak ligt); afgezien van een klein fonetisch detail zijn er géén afwijkingen tussen beide lijsten van antwoorden, behoudens in P 187, waar "botten" jongen (wellicht schertsend?) is; in Q 3, 5, 9 en 187a waar voor de aardappel botten wordt gegeven (wellicht invloed van de cultuurtaal) en in Q 156 waar voor de aardappels ze zijn gehikt werd opgegeven. De opgaven van beide lijsten zijn derhalve in dit lemma samengenomen. Kienen moet begrepen worden als een contaminatie van kiemen (voor de klinker) en kijnen (voor de slotmedeklinker). Zie ook de toelichting bij het voorgaande lemma Scheut. [N M, 16b; JG 1a, 1b, 2c; monogr.; add. uit S 17]
I-5
|