| 20573 |
middagmaal |
eten:
aete (L192p Bergen),
èète (L192p Bergen)
|
namen en uren van de dagelijkse maaltijden: middag [ZND 18G (1935)]
III-2-3
|
| 33785 |
middendeel van het paard |
middenhand:
medǝhant (L192p Bergen)
|
De middel- of middenhand van het paard, in tegenstelling met ''voorste deel van het paard tot achter de voorbenen'' (3.1.3) en ''achterhand van het paard'' (3.3.14). [JG 1a, 1b; N 8, 12]
I-9
|
| 24352 |
mier |
zeikdempel:
sekdempel (L192p Bergen)
|
mier, alg. [DC 43 (1968)]
III-4-2
|
| 21745 |
mikken |
loeren:
lu:rə (L192p Bergen)
|
lonken (mikken) [RND]
III-3-2
|
| 25166 |
mist, nevel (alg.) |
grijs:
¯bevroren vocht¯
gries (L192p Bergen),
mist:
mist (L192p Bergen),
(zonder onderscheid)
mist (L192p Bergen),
mistlucht:
en mist-lōcht (L192p Bergen),
mot:
¯laaghangende mist¯
mot (L192p Bergen),
nevel:
s nachts
nevel (L192p Bergen)
|
mist [domp, mok, moek] [N 22 (1963)] || mist en nevel [DC 27 (1955)]
III-4-4
|
| 20331 |
moeder |
mam:
mam (L192p Bergen),
moeder:
moeder (L192p Bergen, ...
L192p Bergen),
zn moeder is aalt
mōēder (L192p Bergen)
|
(moeder;) Hoe wordt de moeder door de kinderen aangesproken? [DC 05 (1937)] || moeder [DC 03 (1934)] || moeder: zn moeder is oud [DC 35 (1963)] || moeder; (Hoe wordt de moeder door de kinderen aangesproken?) [DC 05 (1937)]
III-2-2
|
| 33019 |
moederkoren |
brand:
brānt (L192p Bergen),
moederkoren:
moederkoren (L192p Bergen)
|
De zwarte woekering die te voorschijn komt uit de aren van verschillende granen en grassoorten; vooral bekend bij rogge. De getroffen gewassen zijn zowel schadelijk voor mens en dier (vruchtafdrijvend), als tegelijkertijd geneeskrachtig (bloedstelpend en de baring opwekkend). Botanisch is de woekering een schimmel (Ustilago segetum Cord.) waardoor de plant al bij het kiemen geïnfecteerd wordt en die pas naar buiten komt als de gewassen vrucht beginnen te dragen. De ziekte was zeer gevreesd onder de landbouwers en er bestaan dan ook vele, vaak bijgelovige, gebruiken om het moederkoren tegen te gaan. Sommige zegslieden geven dan ook aanvullende opmerkingen die zowel op deze angst als op de waarde van het moederkoren wijzen. De benamingen met moeder- en moer- wijzen wel op de baringbevorderende werking van het moederkoren. In L 250 wordt opgemerkt: "Werd vroeger verzameld voor apotheken; thans in Zwitserland gekweekt."; in L 270: "Een zwak aftreksel van ''moorkore'' werd vroeger direct na de bevalling aan de moeder gegeven; dit i.v.m. tegengaan van bloedverlies; het werd in de koffiemolen gemalen." In Q 97: "Dit moorkore kwam vroeger vaak voor. Tot een bepaalde hoeveelheid was het toelaatbaar. Moorkore werd vroeger goed betaald. Deze plant had namelijk de eigenschap dat ze, in gemalen toestand, in staat was de vrucht te kunnen afdrijven. Reden waarvoor ze door apothekers werd gekocht. Als er teveel van dit spul in het dierenvoer zat, betekende dat voor de boeren vaak een strop. De beesten gingen dan "versjete", d.w.z. de kalveren werden te vroeg geboren en overleefden dit meestal niet." De benaming duivelskoren en duivelsteken alsook de vernoemingen met diernamen wijzen wel op het taboe dat op deze gevreesde ziekte rustte. De benaming hanespoor is wel een leenvertaling van het Fr. ''ergot''.' [A 43, 11; L 1 a-m; L 1 u, 163; L 15, 12; S 24; monogr.]
I-4
|
| 19100 |
moeite |
moeite:
moeite (L192p Bergen)
|
moeite; hij geeft zich moeite [DC 03 (1934)]
III-1-4
|