| 32164 |
boenborstel |
boenborstel:
bǫwnbǫsǝl (Q083p Bilzen),
schrobborstel:
šruǝbbǫsǝl (Q083p Bilzen)
|
De smalle borstel waarmee de was bij het opboenen wordt uitgeborsteld. [N 56, 60a]
II-12
|
| 32165 |
boendoek |
boendoek:
bǫwnduk (Q083p Bilzen),
boenvod:
bǫwnvǫt (Q083p Bilzen)
|
De zachte doek waarmee de was bij het opboenen wordt uitgewreven. [N 56, 60b; monogr.]
II-12
|
| 19774 |
boenwas |
boensel:
boͅu̯nsəl (Q083p Bilzen),
bǫwnsǝl (Q083p Bilzen),
boenwas:
boͅu̯nwas (Q083p Bilzen),
bǫwnwas (Q083p Bilzen)
|
boenwas [N 56 (1973)] || Met terpentijn vermengde rode of witte was waarmee aan het hout van meubels een glanslaag wordt gegeven. [N 56, 61; monogr.]
II-12, III-2-1
|
| 21301 |
boer |
boer:
boer (Q083p Bilzen),
būr (Q083p Bilzen),
de boer woent op n boerderaai (Q083p Bilzen),
de boer woent op ên boerderaij (Q083p Bilzen),
də būr (Q083p Bilzen),
groote boerderij
de boer woent op n woening (Q083p Bilzen)
|
boer [ZND 01 (1922)], [ZND 14 (1926)] || Vertaal in het dialect en vul aan: De boer woont op een ... (Fr. ferme geef de verschillende namen voor grote en kleine bedrijven, indien er bestaan. [ZND 22 (1936)] || Waar de aangegeven meervoudsvorm afwijkt van de regelmatige -ǝ(n) achtervoeging, is dat hier opgenomen. Op kaart 5 zijn de verspreidingsgebieden van de Nederlandse afleidingen labeurder "boer" en labeuren "boeren" en "hard werken" van het Franse labeur aangegeven. [N 5A, 95b; A 3, 37; A 16, 22; A 20, 1b; L 1, a-m; L 4, 37; L 14, 6; S 4 en 6; Wi 15; monogr.]
I-6, III-3-1
|
| 22604 |
boer in het kaartspel |
boer:
boer (Q083p Bilzen),
kloavere boer (Q083p Bilzen)
|
Boer: klaveren boer. [ZND 01 (1922)] || Boer: Ruiten boer (in het kaartspel). [ZND 42 (1943)]
III-3-2
|
| 33316 |
boerderij, algemeen |
boerderij:
burdǝrāi̯ (Q083p Bilzen),
erf:
ęrǝf (Q083p Bilzen),
winning:
węneŋ (Q083p Bilzen)
|
Het gehele complex, alle opstallen te samen genomen. De oorspronkelijke betekenis van hof is "binnenhof, omheinde ruimte"; hier is sprake van ellips uit hofstede, "hoeve". Onder bedrijf is de specifieke betekenis van "boerenbedrijf" te verstaan; het algemene gedoen heeft ook diezelfde specifieke betekenis. De betekenis van labeur en labeuring is hier het gehele complex van het boerenbedrijf, vaak met de bijbetekenis van "waar zwaar werk wordt gedaan"; vergelijk de lemma''s "boeren" (1.1.8) en "werken op de boerderij" (1.3.10). Vele benamingen die voor de boerderij in het algemeen zijn opgegeven, zoals winning en hof, komen ook terug onder de specifieke boerderijnamen, zoals "eigen hoeve" en "pachthoeve". De geografische uitgebreidheden van deze termen verschillen van begrip tot begrip. Zie de betrokken lemmata van deze paragraaf. Staai is oorspronkelijk de benaming van een bepaalde boerderij bij het veer in Wanssum; de benaming correspondeert aan stade, een afleiding van staan. Bij schans wordt aangetekend: "hoeve met water rondom"; bij kraam: $$speciale betekenis$$ "boerderij". Munkhof correspondeert met monnikhof, te verstaan als "abdijhoeve". Kaart 1 is een verzamelkaart; ook de samenstellingen met hof,geleg, plaats en winning van het lemma "grote boerderij" (1.1.2) zijn erin ondergebracht. [A 10, 2a; A 11, 4; L 1, a-m; L 12, 1; L 22, 1; L 38, 20 en 22; S 4; Wi 4; monogr.; add. uit N 5A, 95; L 37, 11a]
I-6
|
| 20681 |
boerenkool |
boerenkool:
boerekeïl (Q083p Bilzen),
boerekijl (Q083p Bilzen),
kool:
keïl (Q083p Bilzen)
|
[N Q (1966)]boerenkool [N 16 (1962)]
I-7, III-2-3
|
| 20682 |
boerenkoolstamppot |
stomp met kool:
stoemp mèt keïl (Q083p Bilzen)
|
Stamppot van aardappelen en boerenkool [N 16 (1962)]
III-2-3
|
| 20728 |
boerenvlaai |
boerenvlaai:
boerevloj (Q083p Bilzen)
|
grote boerenvla [N 16 (1962)]
III-2-3
|
| 24123 |
boerenzwaluw, zwaluw |
zwalmer:
zwelmer (Q083p Bilzen),
zwêlmer (Q083p Bilzen),
zwɛlmərs (Q083p Bilzen),
zwalmertje:
zwɛlmərkəs (Q083p Bilzen),
zwalver:
zwelver (Q083p Bilzen)
|
boerenzwaluw (19 roodachtig keeltje; zeer puntige vorkstaart; nest van klei en sprietjes binnenin een schuur [N 09 (1961)] || zwaluw [Willems (1885)], [ZND 08 (1925)] || zwaluw (mv.) [RND]
III-4-1
|