| 29944 |
zwaaihaak |
zwaai:
žwē̜ (Q083p Bilzen),
zwaaihaak:
zwāj(h)uǝk (Q083p Bilzen),
zwaaihoek:
žwē̜huǝk (Q083p Bilzen),
zwong:
zwuŋk (Q083p Bilzen)
|
Winkelhaak waarvan de benen ten opzichte van elkaar beweegbaar zijn, zodat men er scherpe, rechte en stompe hoeken mee kan afschrijven en kan controleren. Zie ook afb. 105 en vgl. het lemma ɛzwaaihaakɛ in Wld II.9, pag. 11-12 en Wld II.11, pag. 57-58. De kuiper gebruikt de zwaaihaak onder meer tijdens het opzetten, het overeind zetten van de duigen in een voorlopige kopband. Hij kan dan met de zwaaihaak controleren of het vat de juiste stand behoudt. Zie ook het lemma ɛhet vat opzettenɛ.' [N 53, 189; N E, 27; N G, 18b; monogr.] || Winkelhaak waarvan handvat en veer ten opzichte van elkaar beweegbaar zijn. Met een schroef kan men de veer in de gewenste hoek vastzetten. De zwaaihaak wordt gebruikt om hoeken op te meten. Zie ook afb. 5. [N 30, 13c; monogr.]
II-12, II-9
|
| 24284 |
zwaan, algemeen |
zwaan:
zwāōn (Q083p Bilzen)
|
zwaan [Willems (1885)]
III-4-1
|
| 33836 |
zwaar paard |
(een) zware:
zwǫu̯rǝ (Q083p Bilzen),
boerenpaard:
būrǝpīǝt (Q083p Bilzen),
brabander:
brǭbandǝr (Q083p Bilzen),
gedrongen:
gǝdruŋǝ (Q083p Bilzen)
|
Zwaargebouwd paard, geschikt voor het veldwerk of als trekdier. Zie afbeelding 7. [JG, 2c; N 8, 62d, 62e en 64b]
I-9
|
| 18075 |
zwaar verkouden |
fel verkoud:
Zware verkoudheid.
ix baen fael vərkat (Q083p Bilzen),
zona verkoud:
Zware verkoudheid.
ix baen zu`na. vərkat (Q083p Bilzen),
zwaar verkoud:
Zware verkoudheid.
ix baen zwour vərkat (Q083p Bilzen)
|
Gebruikt men afzonderlijke benamingen voor een zware en lichte verkoudheid? [Lk 05 (1955)]
III-1-2
|
| 18160 |
zwachtel |
windel:
wèndel (Q083p Bilzen)
|
Zwachtel: lange, smalle strook dun linnen of verbandgaas bijv. voor het verbinden van een wond (windel, zwachtel, vees). [N 107 (2001)]
III-1-2
|
| 32864 |
zwad, houw |
slag:
slǭ.x (Q083p Bilzen)
|
De hieronder opgenomen woorden zijn van toepassing op de hoeveelheid gras die de maaier met één slag van de zeis afmaait en die links van hem blijft liggen. Het Algemeen-Nederlandse woord zwad betekent zowel deze reep afgemaaid gras alsook de regel of rij gras die op het veld ontstaat als men een baan gemaaid heeft. Dit laatste begrip, de regel afgemaaid gras, komt in het volgende lemma ter sprake, onder de titel ''gezwad''. In sommige streken zijn de volksnamen voor beide onderscheiden begrippen aan elkaar gelijk. Deze gevallen zijn op kaart 9 aangegeven. Bij sommige woorden, zoals schaar, riem, zeissel, springt het betekeniselement "hoeveelheid, opbrengst" in het oog. Bij schob denkt men in de eerste plaats aan de graanoogst; daar betekent het doorgaans de hoeveelheid aren die men voor een halve schoof met één slag van de zicht of de zeis afmaait; hier is het waarschijnlijk overdrachtelijk gebruikt. Zie ook het lemma ''rij'', ''wiers''. Voor de volledigheid van dit kleine woordveld vergelijke men ook het lemma ''graanzwad'' in de aflevering over de Akkerbouw.' [N 14, 92; JG 1a; A 16, 1a; Lu 1, 16 add.]
I-3
|
| 32917 |
zwaden spreiden |
breken:
brē̜.kǝ(n) (Q083p Bilzen)
|
Het uiteengooien van de versgemaaide regels gras. Het voorwerp van de overgankelijke werkwoorden is steeds: gezwaden of gras. [N 14, 97a; JG 1a, 1b, 2c; monogr.]
I-3
|
| 20355 |
zwager |
schoonbroer:
sjówbrōēr (Q083p Bilzen, ...
Q083p Bilzen),
sjôobrōēr (Q083p Bilzen, ...
Q083p Bilzen)
|
schoonbroeder [ZND 06 (1924)] || schoonbroer/-broeder [ZND 11 (1925)]
III-2-2
|
| 17557 |
zwak en mager persoon |
ketje:
e kaetsje (Q083p Bilzen),
krotsje:
(mêr) e kraetske (Q083p Bilzen),
e kraetske (Q083p Bilzen),
e kraotske (Q083p Bilzen)
|
Slecht groeien, gezegd van een kind (slecht groeien/wassen, achterblijven, dao zit de krot in, kooieren). [N 107 (2001)] || zwak, tenger iemand [N 37 (1971)]
III-1-1
|
| 17745 |
zwak, slap |
zwak:
Niet sterk.
zwōͅk (Q083p Bilzen)
|
Zwak (uitspraak en bet). [ZND 08 (1925)]
III-1-1
|