| 24452 |
zwemblaas |
ziel:
ziēl (Q083p Bilzen)
|
Hoe noemt u een vliezig zakje in het lichaam van een vis bestemd om lucht te bevatten (ziel, zwam, luchtblaas) [N 83 (1981)]
III-4-2
|
| 22826 |
zwemmen |
zwemmen:
z(w)Eme (Q083p Bilzen),
zwĕmmen (Q083p Bilzen),
zwimə (Q083p Bilzen)
|
zwemmen [GTRP (1980-1995)], [RND] || Zwemmen. [Willems (1885)]
III-3-2
|
| 26367 |
zwengel |
winde:
węn (Q083p Bilzen)
|
Soort van gebogen arm met een haaks daarop aangebrachte handgreep waarmee met de hand of door middel een trede boor- en andere machines in beweging worden gebracht. Zie ook het volgende lemma. [N 33, 281]
II-11
|
| 29638 |
zwenghout |
koppel:
kǫpǝl (Q083p Bilzen)
|
Dwarshout dat aan de voorkant van kar- of wagenbodem (bij de wagen eventueel ook aan de dissel) is bevestigd en waaraan de hachten of trekkettingen van het paard vastgemaakt worden. Volgens een informant wordt het trekhout "alleen dan bij de kar gebruikt als het paard de haam tijdelijk niet kan dragen, en het borsttuig moet gebruiken, waarbij trekhout niet gemist kan worden". Informanten uit K 314, L 294 en Q 176a melden ook dat het trekhout zelden of nooit bij de kar gebruikt wordt - bij een kar met berries gaat het ook niet -, maar wel bij de wagen. Ook aan de ploeg en de eg kan een dergelijk dwarshout gehangen worden. De benamingen hiervoor stemmen overeen met die voor het zwenghout voor de wagen. De hier opgenomen kaart is gebaseerd op het materiaal van dit lemma en van het lemma zwenghout en spoorstok in wld I.2. [N 17, 69a; N G, 65a; monogr]
I-13
|
| 32841 |
zwenghout, spoorstok |
koppel:
kǫ.pǝl (Q083p Bilzen),
schei:
šē (Q083p Bilzen)
|
Het dwarshout waaraan van voren de strengen of trekkettingen van het paard bevestigd zijn en dat van achteren aan een akkerwerktuig (ploeg, eg, e.d.) gekoppeld is. Zie afb. 98. [JG 1b + 1c + 1d + 2c; JG 2b-4, 3; N 11, 34a; N 11A, 103 + 103e; N 17, 69a add.; L 34, 11 add.; L 49, 26 add.; A 30, 26 add.; G 1, 26 add.; div.; monogr.]
I-2
|
| 21511 |
zweren |
een eed doen op:
doë daar ig nen eed op doen (Q083p Bilzen),
ich wil ter nən ēd op doen (Q083p Bilzen),
zweren:
doë daar ig op zwèren (Q083p Bilzen),
ich wil ter op zwēͅrə (Q083p Bilzen)
|
Ik wil er een (of mijn) eed op doen [ZND 23 (1937)]
III-3-1
|
| 18045 |
zweren, etteren |
zweren:
daai won geet zwèren (Q083p Bilzen),
dai woͅn zal zwärə (Q083p Bilzen)
|
Die wonde zal etteren [ZND 23 (1937)]
III-1-2
|
| 28506 |
zwerm |
zwerm:
zwɛ.rǝm (Q083p Bilzen),
zwɛrm (Q083p Bilzen),
zwɛ̄.rǝm (Q083p Bilzen)
|
Het geheel van bijen met koningin dat de korf of kast verlaat. Een zwerm bestaat doorgaans uit een koningin, 10- tot 20-duizend werkbijen en een paar honderd darren. Zij zullen een nieuwe woning gaan zoeken. [N 63, 29d; S 3; L 1a-m; JG 1a+1b; Ge 37, 100; A 9, 6; monogr.]
II-6
|
| 24292 |
zwerm vogels |
kudde:
ook: vlèch, streep (langgerekte vlucht)
kèd (Q083p Bilzen),
streep:
(langgerekte vlucht ook: vlèch, kèd
streep (Q083p Bilzen),
vlucht:
ook: kèd, streep (langgerekte vlucht)
vlèch (Q083p Bilzen),
zwerm:
zwerm (Q083p Bilzen)
|
groep bijeenhorende vogels (vlucht, klamp, krooi) [N 83 (1981)] || zwerm [Willems (1885)]
III-4-1
|
| 28505 |
zwermen |
zwermen:
zwɛrmǝ (Q083p Bilzen)
|
Het verlaten van korf of kast van een deel van het bijenvolk onder aanvoering van een koningin. Zij gaat een nieuw volk vormen. Een dag of acht, negen, voordat de nieuwe moer of koningin uit de koninginnecel komt, verdwijnt de oude moer met een deel van het volk. De moer wordt door de werkbijen wat meer voor het vliegen geschikt gemaakt door haar enorme legtempo wat te temperen. Dit doen ze door het eiwitrijke voedsel, dat de moer anders krijgt, wat te minderen. Het zware achterlijf slinkt dan in en de moer krijgt krachten om de vleugels te kunnen uitslaan of anders gezegd om te kunnen zwermen. [N 63, 29a; S 3; L 1a-m; JG 1a+1b; Ge 37, 99; monogr.]
II-6
|