| 32858 |
mol |
moutheuvel:
mūt˱dȳvǝl (Q121c Bleijerheide)
|
Het in de grond levend, zwart zoogdier iets groter dan een muis dat de molshopen opwerpt; het heeft een spitse snuit en graafklauwen: Talpa europaea. Hoewel niet alle mollesoorten blind zijn, wordt de mol algemeen voor blind gehouden. De boeren beschouwden het als een schadelijk dier op hun cultuurgrond, dat bestreden moest worden; bovendien was het bont van de mol gewild. Zie ook de toelichting bij het lemma ''molshoop''. Om de vergelijking van de lemma''s ''mol'' en ''molshoop'' te vergemakkelijken en daar in enkele streken hetzelfde woord voor mol en molshoop voorkomt, is ook hier het woord in z''n geheel gedocumenteerd en is zoveel mogelijk dezelfde volgorde in de woordtypen en de varianten aangehouden. In kaart 3 is door middel van toegevoegd zwart in een symbool of door een combinatie van symbolen aangegeven waar de woorden voor mol en molshoop identiek zijn. In kaart 4 is aangegeven waar het algemeen Nederlandse type mol het dialektwoord aan het vervangen is. [N 14, 80b; JG 1a, 1b, 1c, 2c; A 18, 12; A 7, 6; L 1 a-m; L 1u, 165; L 3, 7; L 14, 10; L 16, 3; L B2, 311; L A1, 228; S 24; R 3, 21; Gwn 6, 9; add. uit RND 48 en 84; monogr.]
I-3
|
| 32856 |
molshoop in het grasland |
moutheuvelshoop:
(mv mūt˱dȳvǝlsh"f)
mūt˱dȳvǝlshōf (Q121c Bleijerheide)
|
Hoopje aarde, opgeworpen door een mol. Op de cultuurgronden en ook in het weiland zijn molshopen hinderlijk voor de boer, en hij zal proberen de mollen te vangen en de molshopen in het veld te verwijderen met de sleep (zie het lemma ''slepen'' in aflevering I.1.2, p. 175-176) of met een ander werktuig (zie het volgende lemma: ''molshopen verspreiden''). De benaming van de molshoop is vaak in het meervoud opgegeven. Daarom zijn bij de onderstaande woorden overal waar in de enquêtes door de informanten ook de meervoudsvormen zijn vermeld, deze hier ook opgenomen. In enkele streken worden de molshoop en de mol door hetzelfde woord benoemd. Daarom is in deze paragraaf ook het lemma ''mol'' opgenomen. De plaatsen waar de woorden voor mol en molshoop hetzelfde zijn, zijn hieronder gekenmerkt door het teken = bij de plaatscode; ze zijn in kaart 3, Mol, genoteerd.' [N 14, 80a; N 14, 81 add.; JG 1a, 1b, 1c; A 18, 12; L 1 a-m; L 1u, 165; L B2, 212; S 24, monogr.]
I-3
|
| 17758 |
mond |
mond:
mongk (Q121c Bleijerheide),
monk (Q121c Bleijerheide)
|
Mond. Houd je mond toch [DC 01 (1931)]
III-1-1
|
| 17759 |
mond (spotnamen) |
muil:
moel (Q121c Bleijerheide)
|
Mond. Houd je mond toch [DC 01 (1931)]
III-1-1
|
| 18569 |
monicazak |
monicatas:
monikaats-ta͂sj (Q121c Bleijerheide)
|
een binnenzak met ruimte tussen de zak en het pand (monikazak?) [N 59 (1973)]
III-1-3
|
| 24502 |
monnikskap |
heergodsjonker:
her’jods-sjunker (Q121c Bleijerheide)
|
akoniet, monnikskap
III-4-3
|
| 27757 |
monster |
koolmuster:
koǝlmustǝr (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Emma, Hendrik, Wilhelmina])
|
Monster van de koollaag. [N 95, 191]
II-5
|
| 27686 |
monteur |
monteur:
monteur (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Maurits])
|
Vakman op de mijn die machines, leidingen en apparaten ineenzet en ook repareert. [N 95, 147]
II-5
|
| 33922 |
mooi pratend het paard op de nek kloppen |
kloppen:
klǫpǝ (Q121c Bleijerheide)
|
[N 8, 103e]
I-9
|
| 33809 |
moorkop |
moor:
muǝr (Q121c Bleijerheide)
|
Paard met zwarte kop, manen en staart, terwijl de romp vele witte haren tussen de bruine onderkleur heeft. Het wordt muisvaal of vaalblauw geboren, maar wordt in het eerste levensjaar al zwart. [N 8, 63f]
I-9
|