| 26765 |
veenachtig, moerassig, laaggelegen land |
zomp:
zomp (Q121c Bleijerheide)
|
Naast de enquêtevragen I, 4 ("Hoe noemt men een moerassige wildernis met struikgewas en bomen?") en II, 9 ("Hoe noemt men veenachtig, moerassig land?") zijn in dit lemma ook verwerkt de opgaven van N 27, 20 (Hoe noemt men een moeras, de natte, weke grond zonder behoorlijke afwatering?") en monografische gegevens. Uit dergelijk moerasachtig, laaggelegen land wordt de tussenturf gewonnen. De opgaven suggereren wellicht dat in al de genoemde plaatsen tussenturf werd gestoken. Dat is zeker niet het geval geweest. De mogelijkheid tot het steken van deze turf was daar wel aanwezig. Vergelijk dit lemma met het lemma ''veen, moergrond, stuk niet ontgonnen hei of woeste grond''. De bronnenopgave is daar echter anders. [I, 4; II, 9; N 27, 20; monogr.]
II-4
|
| 24262 |
veer |
ankerplaat:
aŋkǝrplāt (Q121c Bleijerheide),
pluim:
plüm (Q121c Bleijerheide),
veer:
veer (Q121c Bleijerheide)
|
Staaf ijzer die de verbinding vorm tussen enerzijds de buitenmuur met daarop de schieter en anderzijds de binnenmuur, vloer, gording etc. De veer is aan een uiteinde van een oog voorzien en aan de andere zijde plat uitgesmeed. De schieter wordt door het oogvormige uiteinde van de veer gestoken dat buiten de buitenmuur uitsteekt. Het plat uitgesmede gedeelte van de veer wordt met behulp van spijkers op de bovenkant van de balk of op het zijvlak ervan vastgezet. Zie ook afb. 72. [N 31, 38b; N 54, 124c; monogr.] || veer || veer, pluim
II-9, III-4-1
|
| 31849 |
veerploeg |
ploeg:
plox (Q121c Bleijerheide)
|
Verstelbare ploegschaaf, bestaande uit de schaaf zelf en een geleider waarmee de schaaf op de gewenste breedte en diepte kan worden ingesteld. Schaaf en geleider zijn met behulp van twee stelschroeven met elkaar verbonden. Zie ook afb. 44. [N 53, 69a; N 53, 70]
II-12
|
| 34282 |
veevoer verzamelen |
kruiden:
kruu̯ǝ (Q121c Bleijerheide)
|
Het plakken, trekken, steken of snijden van veevoer. Veevoer kan bestaan uit groenvoer, rapen, gras of gewassen als lupinen en serradella. Het verzamelen van veevoer kan dus bestaan uit verschillende handelingen. Object als "groenvoer", "konijnenvoer", "gras" e.a. zijn niet gedocumenteerd. Zie ook het lemma ''knollen uittrekken'' (2.2.6) in aflevering wld I.5. [N Q, 11c; JG 1a, 1b, 1c, 2c; L 36, 65; monogr.]
I-11
|
| 19431 |
vegen, keren |
bezemen:
bɛsəmə (Q121c Bleijerheide),
kwispelen:
kwespələ (Q121c Bleijerheide),
vegen:
veəjə (Q121c Bleijerheide)
|
bezemen || vegen
III-2-1
|
| 27541 |
veiligheidskleding |
zekerheidskleder:
zexǝrhētsklęjǝr (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Domaniale])
|
Veiligheid is een sleutelwoord in de mijnen. Wilhelminaar men zich ook bevindt, bij alles wat men doet, bij alle voorwerpen die men in handen neemt, steeds moet men de veiligheid in acht nemen. Voor de aanvang van de dienst als men zich verkleed heeft, moet men nagaan of de kleding in orde is en of de nodige beschermingsmiddelen aanwezig zijn en of ze in goede staat verkeren. Het is verboden om ondergronds met ontbloot bovenlichaam te werken (MBK V pag.143). Goede kleding beschermt de mensen tegen de wisselende temperatuur. Loshangende en gescheurde kleding vergroot de kans op ongelukken. [N 95, 881]
II-5
|
| 28220 |
veiligheidslamp |
benzinlamp:
bɛnzīnlamp (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Laura, Julia]),
zekerheidslamp:
zexǝrhētslamp (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Winterslag, Waterschei])
|
Benzinemijnlamp, werd vroeger gebruikt voor de verlichting ondergronds. Tegenwoordig dient hij om te controleren of er mijngas op het werkpunt aanwezig is. De benzinelamp berust op de ontdekking van de Engelse natuurkundige Davy. Deze stelde vast, dat een gasvlam niet door een stuk fijn gaas sloeg, wanneer hij dit gaas boven de vlam hield; zelfs niet wanneer er mijngas boven dit gaas aanwezig was. Een benzinelamp kan dus tijdelijk in een mengsel van lucht en mijngas branden, zonder dat dit mengsel ontstoken wordt (Handb. H. pag. 17). Op de mijn Maurits maakten volgens de invuller uit Q 15 de schiethouwer en de meesterhouwer gebruik van de veiligheidslamp, terwijl de dienstdoende opzichter in het bezit was van een koperen veiligheidslamp (zie het lemma Koperen Mijnlamp). [N 95, 242; N 95, 263; monogr.; Vwo 112; Vwo 717]
II-5
|
| 28086 |
veiligheidspal van de stijlentrekker |
nok:
nǫk (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Maurits]),
zekerheidspin:
zexǝrhētspen (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Zolder]),
zekerung:
zexǝruŋ (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Domaniale])
|
De veiligheidspal verhindert dat het huis kan terugschieten wanneer met de stijlentrekker gewerkt wordt. [N 95, 594]
II-5
|
| 28885 |
veiligheidsspeld |
verzekerungsnaald:
vǝrzexǝroŋsnǫlt (Q121c Bleijerheide)
|
Speld waarvan de punt in een dopje of haakje sluit, zodat men zich daaraan niet kan prikken en zij niet kan losgaan. [N 62, 50b; MW; monogr.]
II-7
|
| 27840 |
veiligheidsspringstof |
munition:
munitsiuǝn (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
schietpolver:
šespǫlvǝr (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
wetternobelit:
wɛtǝrnōbǝlit (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Wilhelmina]),
zekerheidsmunition:
zexǝrhētsmunitsiuǝn (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Domaniale])
|
Springstof waarvan, in tegenstelling tot bijvoorbeeld dynamiet, de ontploffingstemperatuur zo laag is dat eventueel plotseling ontsnappend mijngas daardoor niet ontstoken kan worden. Wat betreft het woordtype "s.g.p." (L 417, Q 3), afkorting van Sécurité, Grisou, Poussières, deze term wordt gebruikt voor een soort springstof die met name in de buurt van koollagen wordt toegepast (Defoin pag. 138). [N 95, 417; N 95, 419; monogr.]
II-5
|